برخي از انديشمندان، قايل به حضور اهل‌بيت در كربلا در اربعين اول شده‌اند، يا دست‌كم از ظاهر كلامشان چنين استفاده ميشود.[1] در اين ميان بعضي از آنها براي كلام خود دليلي ذكر نكرده‌اند و برخي ديگر شهرت اين قضيه را در بين علماي شيعه دليل اين ادعا دانسته‌اند و براي اثبات آن دليل‌هايي آورده‌اند، كه در ادامه به بررسي آنها خواهيم پرداخت.
1. ابوريحان بيروني (م440ق) مينويسد:
وفي العشرين رُدَّ رأسُ الحسين الي جثّتِه حتّي دُفِنَ مَع جثّته وَفيهِ زيارة الاربعين وَهُمْ حَرَمُهُ بَعد انصِرافِهم مِن الشام؛[2] در روز بيستم [صفر]، سرِ حسين به بدنش ملحق و در همان مكان دفن شد و زيارت اربعين نيز در اين روز (بيستم صفر) بوده است و آنان [چهل نفر از] اهل‌بيت او بودند [كه] پس از بازگشت از شام [قبر امام را زيارت كردند].
بنا بر عبارت فوق، ابوريحان بيروني، افزون بر وجه مشهور براي علت نامگذاري زيارت اربعين به اين نام، وجه تسمية ديگري هم بيان كرده و آن اينكه معتقد است چهل تن از اهل‌بيت امام حسين در روز بيستم صفر موفق به زيارت قبر سيدالشهدا شده‌اند، و از اين‌رو آن زيارت را زيارت اربعين نام نهاده‌اند.
2. مستوفي هَرَوِي (از مورخان قرن ششم) مترجم كتاب الفتوح ابن‌اعثم، بر اين باور است كه علي‌بن‌الحسين با ساير اهل‌بيت در روز بيستم صفر در كربلا حضور داشته است.[3]
3. ملاحسين واعظ كاشفي (910ق) از قول خوارزمي نوشته است: «امام زين‌العابدين سر پدر بزرگوار خود را با سرهاي ديگر تحويل گرفت و به كربلا رفت و در بيستم ماه صفر، سر آن سرور به بدن اطهر انضمام يافت».[4]
4. نويسندة كتاب نور العين نيز بر آن است كه اهل‌بيت روز بيستم صفر در كربلا حضور داشته و در آنجا جابر و گروهي از اهل مدينه را ملاقات كردهاند.[5]
5. شيخ بهايي (1030ق) ميگويد: «روز نوزدهم[6] از صفر، زيارت اربعين اباعبدالله الحسين است... . اين روز كه چهل روز از شهادت امام ميگذشت، روز ورود جابر‌بن‌عبدالله انصاري براي زيارت قبر حضرت است و آن روز با روز ورود اهل‌بيت امام از شام به كربلا يكي شد؛ درحاليكه آنان آهنگ رفتن به مدينه را داشتند».[7]
6. ميرزامحمد اشراقي معروف به ارباب (1341ق) پس از بيان گزارش طبري در بشارة المصطفي، دربارة زيارت جابر مينويسد:
در اين خبر معتبر، مذكور نيست كه زيارت جابر در روز اربعين بوده يا روز ديگر، و نيز ذكر نشده كه زيارت جابر در سال اول شهادت بوده يا بعد؛ ليكن مذكور در كتب شيعه، تحقق دو امر (زيارت جابر در اربعين در سال اول) است. درهرحال ورود اهل‌بيت را به كربلا در روز اربعين، بسياري ذكر كردهاند، از عامه و خاصه... و در سيره و تاريخ محفوظ است كه بعد از سال شهادت، اهل‌بيت مسافرتي به عراق ننمودهاند.[8]
7. سيدمحمدعلي قاضي طباطبايي در قالب پاسخگويي به شبهات محدث نوري كه منكر رسيدن اهل‌بيت به كربلا در روز اربعين است، دلايلي براي امكان ورود اهل‌بيت در اربعين سال 61 قمري آورده است.[9]
پي نوشت: -----------------
[1] . لازم به ذكر است كه برخي انديشمندان منكر حضور اهل بيت عليهم السلام در اولين اربعين سيد الشهدا شده‌اند. نظر اين گروه و استدلالشان را در همين سايت (انوار طه) مي‌توانيد مشاهده فرماييد.
[2]. ابوريحان بيروني، الآثار الباقية عن القرون الخالية، ص331. از ظاهر عبارت ابوريحان چنين برمي‌آيد كه مقصود وي، بيستم صفر سال 61 قمري است.
[3]. محمد‌بن‌احمد مستوفي هَرَوِي، ترجمة الفتوح، ص916.
[4]. كاشفي، روضة الشهداء، ص391.
[5]. ابراهيم‌بن‌محمد نيشابوري اسفرايني، نور العين في مشهد الحسين، ص72. برخي از محققان معاصر گفتهاند مطالب اين كتاب بسيار ضعيف و غير قابل اعتماد است (قاضي طباطبايي، تحقيق دربارة اول اربعين حضرت سيدالشهدا، ص60، 221 و 294). افزون بر اين، نثر و اسلوب اين كتاب با نثر قرن چهارم سازگاري ندارد؛ ازاينرو بعيد نيست كه انتساب اين كتاب به اسفرايني جعلي باشد (سيدعبدالعزيز طباطبايي، اهل البيت في المكتبة العربية، ص655).
[6]. معرفي روز نوزدهم صفر به‌عنوان روز اربعين، مبتني بر دو شرط است: نخست. احتساب روز عاشورا به‌عنوان مبدأ اربعين، و دوم: سي روز بودن ماه محرم سال 61، و در غير اين صورت محاسبة شيخ بهائي قابل دفاع نيست؛ اما با توجه به آنكه هيچ‌كس جز شيخ بهايي، روز نوزدهم را اربعين ندانسته است، مبدأ اربعين، بايد روز يازدهم محرم حساب شود چنان‌كه مرحوم سيد در اقبال متذكر شده، شهادت امام حسين در ساعات آخر روز عاشورا بوده است.
[7]. بهاء‌الدين محمد بهايي، توضيح المقاصد، ص6ـ7.
[8]. ميرزامحمد اشراقي، الاربعين الحسينية، ص205.
[9]. قاضي طباطبايي، تحقيق دربارة اول اربعين حضرت سيدالشهدا، ص6ـ277.