بر شخصي كه به مرتبه اجتهاد نرسيده است، واجب است كه در غير ضروريات از مجتهد جامع شرايط، تقليد كند و يا اين كه محتاط باشد، البته به شرط اين كه با موارد احتياط آشنا باشد؛ و به جهت اين كه موارد و مواضع احتياط را جز افراد اندك نمي‌شناسند لذا وظيفه عامه مردم كه به مواضع احتياط آگاه و آشنا نيستند منحصرا تقليد از مجتهد جامع شرايط  است. (تحريرالوسيله جلد 1 ص 4).

اعلم بودن يكي از شرايطي است كه بين فقها براي مرجعيت تقليد مطرح مي‌باشد. و بر مكلف واجب است كه در خصوص لزوم و عدم لزوم اين شرط، از مجتهد اعلم تقليد نمايد.(تحرير الوسيله جلد 1 ص 4 مسأله 7) حضرت امام خميني در ساير فروعات، تقليد از اعلم را در صورت امكان واجب مي‌دانند علي الاحوط. از اين رو به فتواي ايشان جستجو و تحقيق از اعلم واجب است. (تحرير الوسيله جلد 1 ص 4 مسأله 5).

يكي از سؤالاتي كه با فرض لزوم تقليد از اعلم جاي طرح دارد اين است كه اگر كسي مجتهدي را واجد شرايط تقليد و اعلم از ديگران دانسته و از وي تقليد كند، ولي بعدا براي او ثابت شود كه شخص ديگري اعلم بوده است و يا اكنون اعلم شده است، وظيفه‌اش چيست؟ آيا حق دارد و بر وي لازم است كه عدول كند و طبق تشخيص فعلي خويش عمل نمايد؟ يا اين‌ كه چنين اجازه‌اي را ندارد و تا آخر عمر بايد تقليد از مجتهدي كه بر تقليد او بوده است را ادامه دهد؟

يكي از مواضعي كه حريّت اسلام و تاكيد آن بر پرهيز از تعصب نابجا را مي‌شود استنباط كرد پاسخي است كه فقهاي عظام به اين سؤال، و سؤال‌هاي مشابه آن داده‌اند. 

بنا بر نظر امام خميني س كه در تحرير الوسيله جلد 1 ص 3 مسأله 4 به بيان ذيل آمده است، در اين صورت عدول از مجتهد به مجتهد اعلم، واجب است علي الاحوط.  

«مسأله 4 - ... و يجب العدول اذا كان الثاني اعلم علي الاحوط»

فرع مذكور به ضميمه فرع ديگر در ضمن مسأله 12 در ص 4 جلد 1 تحريرالوسيله نيز به شرح ذيل بيان شده است:

«مسأله 12- اذا قلد من ليس له اهلية الفتوي ثم التفت وجب عليه العدول و كذا اذا قلد غير الاعلم وجب العدول الي الاعلم علي الاحوط و كذا اذا قلد الاعلم ثم صار غيره اعلم منه علي الاحوط في المسائل التي يعلم تفصيلا مخالفتها فيها في الفرضين»

در اين مسأله راجع به سه موضوع ذيل اظهار نظر شده است:

1 - شخصي از كسي كه صلاحيت فتوا دادن نداشته تقليد مي‌نمايد سپس متوجه مي‌شود كه مقلَّد واجد شرايط افتاء نبوده است.

فتواي امام خميني س در اين فرض وجوب عدول به مجتهد جامع شرايط است.

2 و 3 - فردي از مجتهد واجد شرايط افتاء تقليد مي‌كند اما بعدا معلوم مي‌گردد كه او اعلم نبوده است؛ و يا اين كه اعلم بوده اما اكنون وي اعلم نيست و مجتهد ديگري اعلم شده است.

حضرت امام س وظيفه چنين كسي را در هر دو صورت بنا بر احتياط واجب عدول به اعلم دانسته‌اند البته عدول در آن دسته مسايلي كه مقلِّد تفصيلا مي‌داند كه آن دو (اعلم و غير اعلم) با هم اختلاف فتوا دارند.

منبع:

پرتال پژوهشي و اطلاع رساني موسسه تنظيم و نشرآثار امام خميني(ره)،استفتائات،تقليد