ابتدا بايد همه جوانب يك واقعه تاريخي را بررسى كرد و پس از يقين به وقوع آن به داورى نشست. از همين رو ابتدا بايد بررسي كرد كه على (ع)چنين نمازى خوانده يا نخوانده است؟ و اگر خوانده باشد بايد شرايط اين نماز و شرايط حضرت علي (ع) را در نظر گرفته و پس از آن داورى كنيم. اگر چنين بكنيم هيچ سؤالى بى جواب نمى ماند.

الف - بررسى اين واقعه

يكى از علماى اهل سنت به نام «علامه محمد صالح كشفى حنفى» در كتاب خود به نام «المناقب المرتضويه» چاپ بمبئى هند، ص 364 چنين آورده است: «روى انّ عليا (ع) قد اصاب رجله فى غزوه احد سهم صعب اخراجه. فأمر رسول الله (ص) بعد فراغه عن الصلاه بأنه لم يلتفت بذلك»[1]؛« روايت شده كه در جنگ احد تيرى به پاى على (ع) فرو رفت و بيرون آوردنش سخت شد. پيامبر اسلام دستور داد تير را در حالى كه على (ع) مشغول نماز است در آوريد. بر اساس دستور پيامبر تير را از پاى على (ع) در آوردند. على (ع) پس از پايان نماز گفت: متوجه كشيدن تير نشدم.»

اين حديث در هيچ يك از كتب روايي معتبر شيعه اعم از اصول كافي، فروع كافي، بحارالانوار و... ذكر نگرديده است و اگر هم در جايي به اين داستان اشاره شده سندي براي آن ذكر نگرديده است به عنوان نمونه در منتهى الآمال، ج 1، ص 288 چاپ هجرت، آمده است ولى اشاره به مأخذ آن نشده است؛ در منهاج البراعه ج 8، ص 152 در شرح خطبة 122، ماجراى در آوردن تير از پاى امام را ذكر كرده و گفته است: روايت كرده اند كه در جنگ صفين تير به پاى امام اصابت كرد و جراحان نتوانستند تير را در آورند. وقتى على (ع) به نماز ايستاد، جراحان در حال سجده تير را در آوردند و وقتى كه على (ع) نماز را تمام كرد، متوجه شد كه تير را در آورده اند و فرمود: سوگند به خدا احساس نكردم و متوجه نشدم. در اين كتاب هم به مأخذ روايت اشاره نكرده است.

البته بر اساس اصول و قواعد«علم الحديث» اين حديث حديثى صحيح به شمار نمى رود چون راويان آن معلوم نيستند ولى چون يك مسأله تاريخى است، ضرورت ندارد در پى تحقيق كامل درباره سند آن باشيم.

ب - بررسي فقهي نماز آن حضرت در چنين شرايطي

 با فرض درستي حديث، نماز آن حضرت با لباس و بدن خوني از لحاظ شرعي نيز صحيح بوده و حتي نياز به قضاء هم ندارد چراكه

اولا: على (ع) مشغول نماز خود بوده و به دستور پيامبر تير از پاى او كشيدند و اگر موقع كشيدن تير خون هم بيايد مشكلى براى على (ع) پيش نمى آيد چون آن حضرت متوجه اين اعمال نبوده و نمازش با مشكل مواجه نشده است. همانگونه كه اگر كسي در حال نماز باشد و فرد ديگري مقدارى خون به لباس هاى وي بريزد و او متوجه رفتار اين فرد نباشد و بعد از نماز بداند كه در لباسش خون بوده است، نماز چنين فردي صحيح است و نياز به قضا ندارد.

ثانيا: بر فرض اينكه حضرت على (ع) متوجه كارهاى پزشك بوده و خون هم جارى مى شد و همه بدن و لباس ايشان هم خوني شده با اين حال باز هم نماز ايشان اشكالى ندارد چرا كه ايشان نماز خود را در حال اضطرار اقامه نموده اند بخصوص اينكه در جنگ احد حدود چهل زخم بر بدن آنحضرت وارد شد[2] كه بطور طبيعي تا مدتي بايد آن حضرت با همين وضعيت نماز خود را اقامه مي نمودند.

بنابراين بر اساس احكام لايتغير الهي نماز آن حضرت هيچ اشكالي نداشته و هر كس ديگر هم جاي ايشان بوده و در چيني شرايطي نماز بخواند نماز وي نيز صحيح است و نياز به قضا ندارد.

مطلب ديگرى كه بايد به آن توجه كنيم اين است كه نماز حضرت على (ع) نماز كاملى بوده و كامل بودن نماز هم به خاطر وجود كمالات معنوى بسيار بالا در جان آن حضرت است و كامل بودن نماز ربطى به كشيدن تير ندارد. كشيدن تير از پاى آن حضرت در حال نماز و توجه نداشتن آن حضرت به رفتارهاى جراح از نشانه هاى كامل بودن نماز است و پيامبر اكرم مى دانستند كه نماز على چگونه است و براى همين دستور دادند كه تير را در حال نماز بيرون بكشند. آنچه براى على (ع) فضيلت است، نماز كامل است وگرنه كشيدن تير در حال نماز براى على (ع) فضيلت نيست. ممكن است بپرسيد: مگر مى شود تير از پاى كسى در آورند و او احساس درد نكند؟ در جواب بايد گفت: اين، ممكن است و نشدنى نيست و اگر حواس انسان به طور كامل با خدا باشد، احساس درد نمى شود. روز عاشورا امام حسين (ع) و يارانش در برابر شمشير هاى دشمن قرار گفته و زخم هاى زيادى بر بدنشان وارد شد ولى آنان درد شمشير ها را احساس نمى كردند.[3]

پي نوشت :
[1] - ملحقات احقاق الحق، ج 8، ص 602.

[2] - بحارالأنوار، ج 20، ص 77

[3] - منهاج البراعه،شرح نهج البلاغه، خويي، ج 8، ص 152، چاپ اسلاميه‏                                                                                                                 كتاب پرسش ها و پاسخ هاي نماز، سيد حسن موسوي (مركز تخصصي نماز)