آرزو و اميد دو پديده از پديده ‏هاى روانى انسانها هستند كه از نظر پستى و عظمت تابع پستى و عظمت‏ شخصيت و ديدگاه آن مى ‏باشد. كسانى كه آرزوهاو اميدهايشان موضوعاتي پست و ناچيز مى ‏باشند داراى شخصيتى محقر و پست و ناچيز هستند. و انسان هائى كه داراى آرزوها و اميدهاى عالى و باعظمت اند، شخصيتى بزرگ و باعظمت دارند.

 متاسفانه اكثريت ‏بسيار چشمگير افراد جوامع در همه دوران ها، از آرزوها و اميدهاى عالى برخوردار نبوده ‏اند. كسانى كه اوراق ادبيات شرق و غرب را مورد مطالعه قرار داده‏ اند، مي دانند كه انعكاس آرزوها و اميدهاى جوامع چقدر محقر و ناچيز بوده است. ‏اشخاصى بسيار فراوان آرزوئى جز اين ندارند كه نيروى جنسى آنان قوى و پايدار باشد! اشخاصى ديگر در اين دنيا آرزوئى جز افزودن بر مالكيت ‏هاى‏ خود ندارند. مردم بسيار فراوان وجود دارند كه مي خواهند به هر علتى هم كه ‏ممكن است در نزد خويشاوندانشان احترامى داشته باشند.

اميد اكثريت افراد همين آرزوهائى است كه نمونه آنرا متذكر شديم. مسلم است كه شخصيت اين ‏اشخاص هر اندازه هم كه گسترده ‏تر و مقاوم‏تر در برابر رويدادها بوده باشد محقر و ضعيف است، زيرا كه آمال و آرزوها و اميدهايشان از متعلقات‏ «خور و خواب و خشم و شهوت‏» تجاوز نمى‏ كند. و بايد گفت: بيش از آن مقدار كه‏ طرز تفكر، دلالت ‏بر چگونگى شخصيت انسان را نشان دهد - اى برادر تو همان انديشه ‏اى/ مابقى خود استخوان و ريشه ‏اى* گر بود انديشه ‏اى گل، گلشنى/ ور بود خارى تو هيمه گلخنى (مولوي)- آرزوها و اميدها مى‏ توانند بيان كننده چگونگى شخصيت آدمى بوده‏ باشند، زيرا طرز تفكر مادامي كه بازگو كننده اهداف و خواسته ‏هاى آدمى نباشد نمى ‏تواند بازگو كننده چگونگى شخصيت ‏بوده باشد. در صورتي كه آرزوها واميدها تقريبا بطور مستقيم مى ‏تواند اثبات كننده ‏«من كيستم‏» بوده باشند.

حال‏ مى ‏پردازيم به تفسير جمله امير المؤمنين عليه السلام كه مى‏ فرمايد:«بار خدايا اگر آرزو شوى، بهترين موجود (كمال‏ بخش) براى آرزو شدن هستي و اگر اميد بر تو بسته شود، بهترين موجودى براى اميد بستن‏» زيرا هيچ آرزوئى و اميدى براى يك شخصيت كمال و رشد يافته بهتر از آرزوى قرار گرفتن در جاذبه كمال‏ مطلق نيست و هيچ حقيقتى براى اميد بستن از برخوردارى از جاذبه مزبور نيست ‏چنانكه براى شروع به سفر حقيقى در اين عالم هستى آگاهى و وابستگى به خدا ضرورت دارد: 

دگر گفتى مسافر كيست در راه/ كسى كاو شد زاصل خويش آگاه (شبسترى) 

همچنان ادامه اين حركت و سفر پر مشقت و نيازمند به رياضت، مورد اميدى جز خدا  نمي تواند داشته باشد. 

كلدسته اميدى بر جان عاشقان نه/ تا رهروان غم را خار از قدم بر آيد (سعدى)

منبع:-------

شرح و تفسير نهج البلاغه، محمد تقي جعفري، ذيل خطبه 93