1- دعوت پيامبران الهي در دو چيز خلاصه مي‏ شود: 
     يك) عقايدي كه حكم اساس و ريشه دين است. 
     دو) دستورهاي عملي كه متناسب با عقايد و برخاسته از آن‏ها مي‏ باشد. 
  لذا دانشمندان اسلامي بخش عقايد دين اسلام را اصول دين، و بخش احكام عملي را فروع دين ناميده ‏اند.. 

2- حال، اصول دين را پنج تا شمرده ‏اند بدين خاطر كه:
 اديان توحيدي كه اديان آسماني و حقيقي هستند داراي سه اصل كلي مشترك مي ‏باشند: اعتقاد به خداي يگانه (توحيد)، اعتقاد به زندگي ابدي براي هر فردي از انسان در عالم آخرت (معاد) و اعتقاد به بعثت پيامبران توسط خدا براي هدايت بشر به سعادت دنيا و آخرت (نبوت). 
در واقع، اين اصول سه گانه پاسخ‏ هايي است  به اساسي‏ ترين سؤالاتي كه براي هر انسان آگاهي مطرح مي ‏شود: مبدأ هستي كيست؟ پايان زندگي چيست؟ از چه راهي مي ‏توان بهترين برنامه زيستن را شناخت؟(1) 
اما اصل امامت و عدل هم به عنوان معرف مكتب و مذهب تشيع، از اصول دين شمرده شده است. زيرا اصل امامت در مقابل اهل تسنن است كه به امامت معتقد نيستند و اصل عدل در برابر گروه اشاعره، از اهل سنت است كه به عدل اعتقاد ندارند. (2) 

3- نتيجه: 
گر چه در مكتب اسلام، عقايد بيش از پنج اصل است، ولي به لحاظ اهميتي كه اين پنج اصل دارند، چه از نظر پايه و اساس بودن و چه از نظر معرف مذهب خاص بودن، علماي تشيع اين پنج اصل را به عنوان اصول دين ذكر كرده‏ اند. 
ضمنا در مواردي به دو اصل "امامت" و "عدل" نيز « اصول مذهب»  مي ‏گويند. 

پي نوشت‏ ها:
1 - محمد تقي مصباح يزدي، آموزش عقايد، ج 1 و 2، ص 31 - 32. 
2 - مرتضي مطهري، آشنايي با علوم اسلامي(كلام، عرفان) ص 60.