هفتم ماه صفر به روايتي سالروز شهادت امام حسن مجتبي (عليه السلام) و به روايتي ديگر ميلاد امام موسي كاظم (عليه السلام) مي باشد اين همزماني دو مناسبت و وجود آن در ماه صفر كه ماه حزن و اندوه خاندان نبوت مي باشد باعث يك نوع سردرگمي ميان محبان اهل بيت شده است لذا به بررسي اين موضوع از منابع معتبر و نيز نظر بزرگان و علماي معاصر مي پردازيم:
منابعي كه هفتم صفر را روز شهادت امام حسن مجتبي عليه السلام مي دانند:
مرحوم شيخ كفعمي (م قرن 9) در كتاب «مصباح بلدالامين»، هفتم صفر را زمان شهادت امام حسن مجتبي(ع) اعلام كرده است.
مرحوم مجلسي هم روايتي را مبني بر شهادت در اين روز ذكر مي كند: (1)، البته مرحوم مجلسي اين روايت را به نقل از دروس شهيد و مصباح كفعمي ذكر مي كند.(مطلبي كه ذكر آن خالي از لطف نيست اين است كه در تاريخ شهادت امام مجتبي پنج قول وجود دارد: آخرصفر، هفتم صفر، بيست و هشت صفر، پنج ربيع الاول و بدون تاريخ؛ كه براي مطالعه بيشتر مي توانيد به كتاب زندگاني امام حسن مجتبي، تاليف رسولي محلاتي مراجعه فرماييد)
منابعي كه 28 صفر را روز شهادت امام حسن مجتبي عليه السلام مي دانند:
1-شيخ مفيد در الارشاد، ص 356
2- مرحوم شيخ كليني در «كافي»
3- شيخ تبريزي در «اعلام‌الوري»
و...
منابعي كه هفتم صفر را روز ميلاد امام موسي كاظم(عليه السلام) مي دانند:
علامه شوشتري صاحب «قاموس‌الرجال» گفته است كه «لم يعين احد شهره»؛ يعني هيچ‌كس ماه‌ تولد امام كاظم(ع) را تعيين نكرده است، چه برسد به روز تولد! و در منابع تاريخي فقط سال‌ تولد ذكر شده است؛ ولي شيخ تبريزي در كتاب «إعلام‌الوري» و «تاج‌الوليد» و هم‌چنين مرحوم «ابن شهرآشوب» در كتاب «مناقب آل ابي‌طالب » و نيز علامه مجلسي در بحار الانوار، علامه مجلسي،(2)، روز تولد امام كاظم(ع) را هفتم صفر اعلام كرده‌اند و هيچ نقل ديگري در اين زمينه نيست، اما قبل از قرن 5 و 6 هجري؛ يعني مرحوم «شيخ كليني» در «كافي» يا مرحوم «شيخ مفيد» در«الارشاد» هيچ روز و ماهي را براي تولد امام كاظم(ع) اعلام نكرده‌اند، لذا كلام علامه شوشتري به بعد از قرن 6 مربوط مي‌شود، بالاخره تعيين تولد امام كاظم(ع) مربوط به متأخرين است.

نكته قابل توجه:
ظاهرا قبل از تشكيل دولت صفوي، ساير شيعيان و عمدتا شيعيان عراق، 7 صفر را شهادت امام حسن مجتبي(ع) اعلام مي‌كردند اما در زمان صفويه چون تشيع مذهب رسمي شده بود، با مشورت علما براي اينكه اعلام عزا و تعطيل رسمي كنند، لذا وفات پيامبر(ص)، شهادت امام حسن(ع) و امام رضا(ع) را در يك روز در آخر ماه صفر جمع كردند تا هم عزاداري شكوه‌مند‌تري برگزار شود و هم از تعدد تعطيلي جلوگيري شود و اين‌ باعث شد كه ساير شيعيان به خصوص شيعيان عراق مخالفت خود را با اين تقويم اعلام كنند.
اما مرحوم آيت‌الله‌العظمي شيخ عبدالكريم حائري يزدي كه درس خوانده نجف و كربلا بود، بعد از هجرت از نجف به سوي ايران، اين روش را از علماي نجف و كربلا به ايران و قم انتقال داد و از آن وقت به بعد، علما در اين روز براي امام حسن(ع) عزاداري مي‌كنند.
به هر حال به نظر مي رسد كه همگام با بزرگان و مراجع عاليقدر ما هم هفتم صفر را روز شهادت امام حسن مجتبي عليه السلام و روز حزن و ماتم قرار دهيم.
در پايان در تاييد روز شهادت نظر بعضي از مراجع معاصر را هم قرار مي دهيم:

استفتاء از بزرگان و مراجع معاصر:
سوال: مشاهده ميشود در ايام محرم و صفر بعضي جشنها به مناسبتهاي مختلف از صدا و سيما پخش ميشود مثل هفتم صفر بعنوان ميلاد امام هفتم، اما بر پايه برخي روايات هفتم صفر روز شهادت امام مجتبي نيز هست نظر حضرتعالي چيست؟

پاسخ:
نظرآيت الله ميرزا جواد تبريزي ( رضوان الله تعالي عليه )
ماههاي محرم و صفر ماههاي حزن بر سيدالشهدا و خاندان اهل بيت ( عليهم السلام ) ميباشد و بايد به مراسم عزاداري و روضه خواني بگذرد . والله العالم

متن جوابيه آيت الله بهجت (رضوان الله تعالي عليه)
بسمه تعالي
مناسب است در جمع بين دو قول ( مشهور ) در روز هفتم صفر به شهادت سبط اكبر امام مجتبي (عليه الاف التحيطة والثناء ) و تولد امام موسي كاظم عليه السلام ترتيب مجالس براي هر دو امام بزرگوار به اينكه مصائب امام دوم (عليه السلام) و مناقب امام هفتم (عليه السلام) را متذكر و ياداور باشند و همين احتياط حاصل ميشود . والسلام
اول صفر 1430 ه ق

متن جوابيه آيت الله وحيد خراساني (دامت بركاته)
بسم الله الرحيمن الرحيم
به آنچه فقيه محقق ، مؤسس حوزه علميه (قدس سره) فرموده اند بايد عمل شود .
29 محرم الحرام 1430 / مهر معظم له
(طبق اخبار موثق حوزه علميه نجف هفتم ماه صفر را به مناسبت شهادت امام حسن مجتبي (عليه السلام)] تعطيل مي نمايد و مراسم سوگواري برگزار ميكنند از شاگردان مرحوم شيخ عبدالكريم حائري مؤسس حوزه علميه و ايت الله بروجردي نيز نقل ميشود نظر اين دو بزرگوار در خصوص سالروز شهادت امام حسن مجتبي روز هفتم ماه صفر بوده است و با تعطيلي دروس اين روز را به عزاداري ميپرداختند)

متن جوابيه آيت الله مكارم شيرازي (دامت بركاته)
البته مشهور است طبق انچه مرحوم كليني (رحمة الله عليه) در كافي اورده است كه شهادت ان حضرت در اخر ماه صفر است ولي با توجه به روايت ديگري كه مربوط به هفتم ماه صفر است سزاوار است نسبت به ان روز نيز احترام رعايت شود .
هميشه موفق باشيد 2/11/1388

متن جوابيه آيت الله شبيري زنجاني (دامت بركاته)
بسمه تعالي
عزاداري روز هفتم ماه صفر به عنوان سوگواري سبط (عليه السلام) و تعطيل بازار كه سنت شيعيان بوده از شعائر ديني است كه بايد محفوظ بماند و با ذكر مناقب امام هفتم (عليه السلام) منافات ندارد .
اول صفر 1430

متن جوابيه آيت الله فاضل لنكراني (رضوان الله تعالي عليه)
بسمه تعالي و له الحمد
در اين كه بايد يكروز اختصاص به حضرت امام مجتبي (عليه السلام) داشته باشد ترديدي نيست و با توجه به اينكه 28 صفر روز رحلت خاتم الانبيا (صلي الله و عليه واله وسلم ) هم هست و بدين لحاظ شهادت سبط اكبر عليه السلام تحت الشعاع قرار ميگيرد لذا خوب است كه روز هفتم صفر را به اين عنوان اختصاص دهند كه مشهور هم همين است . (3)

پي نوشت
1. بحارالانوار،ج 44، ص 134
2. همان، ج 48 ص 1
3. استفتائات به نقل از سايت شيعه نيوز