زنده نگه داشتن و فرهنگ سازي ارزش هاي اسلامي در جامعه و نهادينه كردن آن ارزش ها از مهم ترين آثار نماز مي باشد كه در اين جا به تعدادي از آن ها اشاره مي نماييم.

الف – نهادينه كردن تعليم و تعلم در جامعه
نمازگزار اگر بخواهد نمازش صحيح باشد بايد يك سري آموزش هايي را ببيند، آموزش كلمات عربي قرآن، آموزش احكام، آمورش قبله، آموزش تطهير و غسل و وضو، آموزش شرايط نماز، مقدمات آن و...چون نماز با تفكر و تعميق و علم بهتر از نماز بدون تفكر و تعميق است، پس نماز باعث گرايش به علم و علم آموزي مي شود. [1]

ب – محو كردن تبعيض هاي نابجا
در نماز جماعت امام جماعت براى همه مردم به طور يكسان امام است، نه براى گروه خاص. فقير و غنى و زشت و زيبا در كنار هم قرار مى گيرند، امتيازات پوچ با نماز جماعت از جامعه حذف شود، حتي اگر امام در نماز اشتباه كرد مردم به او هشدار مى دهند.

ج – نهادينه كردن توجه به تمامي اقشار جامعه
در نماز جماعت يكي از وظايف امام مراعات ضعيف ترين مردم است به گونه اي كه نبايد نماز را بيش از حد طول ندهد و اين خود درسى است كه مسئولين بايد در برنامه ريزى ها و حركت ها توجّه به همه اقشار داشته باشند.

د - نماز و اطلاع رسانى
امروزه در دنيا دولت ها با صرف بودجه هاى سرسام آورى براى امر اطلاع رسانى به جامعه كوشش مى كنند.
در اسلام طرح نماز آن هم با حضور مردم در صحنه به صورت جماعت و جمعه، در خانه خدا، بهترين فرصت براى آشنايى مردم با يكديگر و آشنايى با توطئه هاى دشمنان و پيش بينى راه حل ها براى خنثى كردن آن و شنيدن آخرين اخبار و گرفتن تحليل درست از زبان امام جماعت و جمعه با سواد و با تقوى مي باشد.

هـ – نهادينه كردن مرزبندي بين دوست و دشمن
يكي از دستورات اكيد قرآن پرهيز از دوستي نمازگزاران با كسانى است كه نماز را به بازى مى گيرند.
در اين خصوص نقل شده دو نفر از مشركان به نام رفاعه و سويد اظهار اسلام كردند، ولى جزء منافقان شدند. بعضى از مسلمانان با آن ها رفت و آمد داشتند. آيه نازل شد:
« يا ايها الذين آمنوا لاتتخذوا الذين اتخذوا دينكم هزوا ولعبا... اولياء... اذا ناديتم الى الصلوة اتخذوها هزوا و لعبا»[2]؛« اى مؤمنين ! كسانى كه دين شما را به بازى گرفته اند، دوست خود قرار ندهيد، آنان كه چون شما نداى نماز (اذان) سر مى دهيد آن را به بازى مى گيرند.»
در اين دو آيه، ابتدا مى فرمايد: آنان دين شما را به بازى مى گيرند. سپس مى فرمايد: آنان اذان را به بازى مى گيرند.[3]

و – نهادينه كردن فرهنگ وادب
اين كه در نماز سفارش شده كه در نماز با ادب باشيم،دست ها روي ران ها،بدن آرام،نگاه ها پايين وبه محل سجده، داشتن لباس تميز و...مجموعه اين دستورالعمل ها روحيه ادب و فرهنگ را در انسان تقويت مي كند،آن هم ادبي براساس ارزش هايي چون شناخت و محبت،تواضع و ادب.[4]

ز- فراهم آورنده محيطى پاك و دينى
 نماز علاوه بر شرايط صحت شرايط قبول، يا به تعبير ديگر شرايط كمال دارد كه رعايت آن ها نيز يك عامل مؤثر ديگر براي ترك بسياري از گناهان است. در كتب فقهي و منابع حديث، امور زيادي به عنوان موانع قبول نماز ذكر شده است از جمله مسئله شرب خمر است كه در روايات آمده:« نماز شراب خوار تا چهل روز مقبول نخواهد شد مگر اين كه توبه كند»[5] و در روايات متعددي مي خوانيم: از جمله كساني كه نماز آن ها قبول نخواهد شد پيشواي ستمگر است[6] و در بعضي از روايات ديگر تصريح شده است كه نماز كسي كه زكات نمي پردازد قبول نخواهد شد[7]، و هم چنين روايات ديگري كه مي گويد: خوردن غذاي حرام[8] و... از موانع قبول نماز است، پيدا است كه فراهم كردن تمامي شرايط قبولي نماز تا چه حد در ترويج فرهنگ ديني در جامعه و آماده شدن محيطى پاك و دينى سازنده است !

پي نوشت :
[1] - عليرضا وحدت پناه، نماز و جامعه شناسي، ستاد اقامه نماز و احياي زكات، بهار 84، دوم، ص 54
[2] - مائدة (5)، آيه 57
[3] - مكارم شيرازى ناصر، تفسير نمونه‏، تهران، دار الكتب الإسلاميه، 1374 ش‏، اول‏، ج‏4، ص 435
[4] - محسن قرائتي، يكصد و چهارده نكته درباره نماز، تهران، ستاد اقامه نماز، 1374 ش، ص56
[5] - الكافي، ج 6، ص 400
[6] - بحارالأنوار، ج 100، ص 243
[7] - بحارالأنوار، ج 93، ص 29
[8] - بحارالأنوار، ج 63، ص 314
كتاب پرسش ها و پاسخ هاي نماز، سيد حسن موسوي (مركز تخصصي نماز)