1- از ميان فرزندان بزرگوار حضرت امام موسى بن جعفر(ع) ، دو فرزند ايشان يعنى حضرت امام على بن موسى الرضا(ع) و حضرت فاطمه كبري (ع) ملقّب به معصومه، از ويژگيهاي خاص برخوردار بوده اند تا ادامه دهنده خطّ امامت بعد از پدر باشند.
پس از 25 سال كه از تولد حضرت امام رضا (ع) گذشته بود ، حضرت فاطمه معصومه(ع) در اوّلين روز ماه ذى قعده سال 173 هـ ق، در شهر مدينه منوّره چشم به جهان گشود، آن حضرت به همراه امام رضا (ع) هر دو در دامان پاك يك مادر بزرگوار به نام حضرت نجمه خاتون(س) كه از مهاجران مغرب بود، رشد و پرورش يافته اند. اين در حالى است كه پدر بزرگوارشان پيوسته در زندان هارون الرشيد بسر مى بردند و سرانجام در همان زندان ، هنگامى كه حضرت معصومه(س) در سن ده سالگى بود، به شهادت رسيدند و از آن زمان به بعد حضرت معصومه (س) تحت مراقبت برادرش امام رضا(ع) قرار گرفت. 

2- با آغاز خلافت مأمون اين خليفه مكار عبّاسى، او نيز همانند اسلاف غدّارش براى مقابله بانفوذ روبه گسترش تعاليم امامان معصوم و اهل بيت(ع) عصمت و طهارت بر دل هاى مشتاقان و جلوگيرى از انسجام سياسي شيعيان حضرت علي(ع) به ترفندى ديگر متوسّل شده و امام رضا(ع) را به پايتخت خود «مرو» دعوت نمود. امام با اكراه اين دعوت را پذيرفتند و بدون اين كه كسى از بستگان و اهل بيت(ع) خود را همراه ببرند به سوى «مرو» حركت نمودند. 
حضرت فاطمه معصومه(ع) در سال 201 هـ ق، يك سال پس از ورود امام رضا(ع) به مرو، با چهار تن از برادران و گروهى از برادرزادگان به سوى خراسان حركت نمودند و چون اين كاروان كوچك به حوالي ساوه رسيد عدّه اى از دشمنان اهل بيت(ع) به دستور مأمون عبّاسى راه را بر آنان بستند و در يك درگيرى نابرابر همه برادران و تقريباً اكثر مردان همراه كاروان را كه حدود 23 نفر بودند به شهادت رساندند. حضرت معصومه(س) از شدّت رنج و تأثّر روحي بيمار گرديد و بنا بر قولي حضرت را مسموم كردند . چون شب هنگام خبر به مردم قم و آل سعد رسيد، موسي بن خزرج به نمايندگى آنان، در همان هنگام از قم به قصد ساوه حركت كرد تا ايشان را به قم دعوت كند. پس از ديدار حضرت و پذيرفتن دعوت وى، خود زمام مركب ايشان را در دست گرفت و به سوى قم و به منزل و سراى خويش آورد.
در روايت ديگرى آمده است، هنگامى كه حضرت فاطمه معصومه(ع) به شهر ساوه قدم نهاد، از همراهان خود پرسيد؛ مسافت اين جا تا قم چقدر است. پاسخ را گفتند. در اين هنگام به ياد خبرى از پدرش افتاد. لذا فرمود: مرا به قم ببريد كه از پدر بزرگوارم بارها مي شنيدم كه قم مركز شيعيان ماست. بدين ترتيب باقيمانده افراد كاروان به جاى رفتن به «مرو» به جانب قم تغيير مسير داده و در 23 ربيع الاوّل سال 201 هـ ق وارد قم شدند. خبر ورود آن حضرت به قم براى همه مسرّت آفرين و هيجان انگيز بود. بزرگان و ساير مردم، به استقبال آن حضرت آمدند و پروانه وار و مشتاقانه ايشان را در ميان گرفتند. در پيشاپيش آنان شخصيت برجسته شهر، موسى بن خزرج اشعرى حركت نمود و افسار شتر آن حضرت را به دست گرفته و افتخار مي كرد تا آنكه به درخواست او، حضرت در منزلش اقامت نمود.

3- بيمارى حضرت معصومه(س) كه از غم هجران برادر و شهادت و مظلوميت ديگر برادران و همراهان و يا سمّى كه به ايشان داده شده است، هفده روز ادامه يافت و ايشان بهتر از هركس به حال خود و كوتاهى عمرش آگاه بود، روزهاى آخر عمر را به عبادت و راز و نياز با معبود يگانه مشغول بود .
سرانجام در روز دهم ربيع الثانى و «بنا بر قولى دوازدهم ربيع الثانى» سال ٢٠١ هجرى پيش از آن كه ديدگان مباركش به ديدار برادر روشن شود، در ديار غربت و با اندوه فراوان در سن 28 سالگي ديده از جهان فروبست و شيعيان را در ماتم خود به سوگ نشاند .

4- عبادتگاه روزهاى پايانى عمر ايشان، كه هم اكنون به نام «بيت النّور» معروف است ، زيارتگاه شيفتگان اهل بيت(ع) عصمت و طهارت است. از آنجا كه نخستين بار ميرابوالفضل عراقى، مسجدي در كنار بيت النور بنا نمود، آن محله و محوّطه وسيع اطراف آن به «ميدان مير» مشهور گرديده است.

5- پس از وفات، پيكر مطهّر و شريف حضرت فاطمه معصومه (س) را غسل داده و كفن كردند و باشكوه فراوان تشييع و در محلّى موسوم به «باغ بابلان» كه اكنون روضه منوره حضرت است به خاك سپردند. در اين كه چه كسى بدن مطهّر آن حضرت را داخل قبر قرار دهد و ايشان را به خاك سپارد، همه متحير بودند. آل سعد بيش از همه در اين باره با هم گفتگو كردند كه چه كسى را داخل سرداب نمايند تا جنازه خانم را دفن كند. 
پس از تبادل نظر، رأى ايشان بر اين قرار گرفت كه مرد پرهيزكار و خادم بسيار پير ايشان به نام «قادر»، متصدّى دفن شود. چون دنبال آن پير مرد صالح فرستادند، ناگاه دو سواره نقابدار از سوى «رمله» (ريگزار) سمت قبله نمايان شدند و به سرعت نزديك گرديدند و پس از اقامه نماز بر پيكر آن بانوى مكرّمه، يكى از آن دو وارد قبر شد و ديگرى جسد پاك و مطهّر آن صدّيقه را برداشت و به دست او داد تا در دل خاك نهان سازد. آن دو نفر پس از پايان مراسم بدون آن كه با كسى سخن گويند بر اسب هاى خود سوار و از محلّ ناپديد شدند و كسى آن دو نفر را نشناخت. به نظر مى آيد كه آن دو بزرگوار، دو امام و حجّت خداوند بوده اند.

6- حضرت معصومه (س) از پرهيزگارترين زنان شيعه و از زنان عالمه و محدّثه بوده و روايات متعددى از طريق ايشان در كتب احاديث شيعه و اهل سنّت آمده است. ايشان در عبادت و زهد شهره بود و در فضل و كمال، به مدارج عالى نايل آمده است. القاب و صفات بسيارى كه حضرت فاطمه معصومه(س) بدان معروف گرديد، نشانه سجاياى والاى اخلاقي ايشان است. در يكي از زيارت نامه هاي آن حضرت، القابى همچون «طاهره» پاكيزه، «حميده» ستوده خصال، «برّه» نيكو رفتار و تربيت شده، «نقيه» پاك خصلت، «مرضيه» مورد رضاي پروردگار، «رضيه» راضى از حق، «محدّثه» راوى حديث، «شفيعه» شفاعت كننده در روز جزا و «معصومه» به ايشان اطلاق شده است. اما مشهورترين لقب آن حضرت ، طبق فرموده امام رضا (ع) لقب معصومه است.

منبع: پايگاه اينترنتي حرم حضرت معصومه(س)