برپايي نماز جماعت فلسفه و فوائد بي شماري دارد كه در اين قسمت به برخي اشاره مي شود.

يك - آثار معنوى
الف - استجابت دعا
پيامبر(ص) فرمود:«چون بنده خدا نماز را به جماعت گزارد و پس از آن حاجتى را از خدا بخواهد، خداى عزّوجلّ از وى حيا مى ‏كند كه پيش از روگرداندن او، حاجتش را برآورده نسازد.»[1]
ب - درمان نفاق
پيامبر(ص) فرمود:«هركس چهل روز در نماز جماعت شركت كند و به طور مرتّب نماز گزارد، دو برائت نامه و دو سند رهايى بخش به او مى ‏دهند: 1 - نجات از آتش، 2 - رهايى از نفاق»[2]
ج - در پناه خدا بودن
امام صادق(ع) فرمود:«هر كس كه نماز صبح و عشاء را به جماعت بخواند، او در پناه خداى عزّوجلّ است.»[3]
د - كفاره گناهان
امام باقر(ع) فرمود:«سه چيز كفاره و پوشاننده گناهان است: 1 - وضو ساختن در هواى سرد، 2 - راه رفتن در شب و روز به سوى نمازها، 3 - محافظت بر نمازهاى جماعت»[4]
هـ - مونس در قبر
پيامبر(ص) فرمود:«آگاه باشيد هر كه به طرف مسجد براى اقامه نماز جماعت حركت كند، به هر قدمى هفتاد هزار حسنه و ثواب براى او نوشته شود... و اگر در همين حال بميرد، خداوند هفتاد هزار فرشته بر او بگمارد كه او را در قبرش زيارت كنند و در تنهايى مونس او باشند و برايش استغفار كنند تا برانگيخته شود»[5]
و - عبور از صراط
رسول خدا(ص) فرمود:«هر كس در هر كجا كه باشد، اگر بر جماعت مداومت كند، مانند برق سريع و درخشان همراه نخستين گروه بهشتيان از روى صراط مى‏ گذرد...»[6]
ز - آزادى از آتش دوزخ
رسول خدا(ص) فرمود:«هر كس چهل روز در نماز جماعت شركت كند و به طور مرتب نماز گزارد... دو برائت نامه و سند رهايى بخش به او مى ‏دهند: 1 - نجات از آتش، 2 - رهايى از نفاق»[7]
ن - نجات از مراحل ترسناك قيامت
رسول اكرم(ص) فرمود:«...در روز قيامت خداوند، همه انسان ‏ها را براى حساب گرد مى ‏آورد. پس هر مؤمنى كه در نماز جماعت شركت كند، خداوند سختى‏ ها و دشوارى‏ هاى روز قيامت را برايش آسان مى‏ سازد؛ آن گاه فرمان مى ‏دهد كه او را روانه بهشت سازند.»[8]
ي - ترفيع مقام
رسول خدا(ص) فرمود:«اى على! سه چيز موجب ترفيع مقام و درجه مؤمن است:
1 - وضوى كامل در هواى سرد، 2 - انتظار نماز بعد از نماز، 3 - شركت مداوم در نمازهاى‏ جماعت»[9]

دو – آثار فردي
پيامبر خدا صلّي الله عليه و آله راجع به مسجد كه كانون برگزاري نماز جماعت مي باشد فرموده اند: هر كه پيوسته به مسجد رود يكى از هشت فايده را برد:
- آيه محكمى از قرآن (كه از آن بهره يابد.)
- يا رفيقى كه از او فايده برد.
- يا علم تازه ‏اى فرا گيرد.
- يا از رحمتى كه در انتظارش بوده برخوردار شود.
- يا سخنى بشنود كه دليل راه شود.
- يا مانع گناه گردد.
- يا (لا اقل) از شرم و حيا دست از معصيت بشويد.
- يا از ترس ترك گناه كند.[10]

سه - آثار اجتماعى
الف – تقويت روحيه اخوت و برادري
نماز جماعت، مقدمه وحدت صفوف و نزديكى دل ها و تقويت كننده روح اخوّت است. نوعى حضور و غياب بى تشريفات، و بهترين راه شناسايى افراد است.
رسول خدا صلّي الله عليه و آله نتيجه صفوف به هم پيوسته نماز جماعت را از بين رفتن روحيّه اخوت و برادري دانسته و مي فرمودند: منظم و صاف بايستيد و گر نه دل هايتان هم مختلف خواهد شد...[11]
قال رسول الله - صلّي الله عليه وآله -:
استووا تستوي قلوبكم و تماسوا تراحموا؛
صف هاي نماز جماعت را هماهنگ و تنظيم نماييد تا دل هايتان متعادل شود، و با هم در تماس باشيد تا مهرباني افزوده شود.
(كنزالعمال، ج 7، ص 623)
ب – حسن شهرت در جامعه
پيامبر(ص) فرمود:«هر كه نمازهاى پنجگانه را با جماعت بخواند، به او گمان هر خير و نيكى را داشته باشيد.»[12]

چهار - آثار سياسى
- ترويج و تبيين معارف الهى و شعائر دينى
امام رضا(ع) درباره فلسفه نماز جماعت فرموده است:«نماز جماعت بدان جهت قرار داده شد كه اخلاص، توحيد، اسلام و عبادت خداوند آشكار و ظاهر باشد.»[13]
- شكوه و عظمت اسلام
حضور جمعى مسلمانان در مساجد، ضمن آن كه عظمت و بزرگى جماعت مسلمانان را مى‏ رساند؛ بيانگر قدرت مسلمين و الفت دل ها و انسجام صفوف است.
تفرقه ها را مي زدايد، بيم در دل دشمنان مي افكند، منافقان را مايوس مى سازد، خار چشم بدخواهان است.
نماز جماعت، نمايش حضور در صحنه و پيوند امام و امّت مى باشد.
- وحدت و تعاون
نماز جماعت، نمايانگر وحدت مسلمانان و محل تجلى همدلى، تعاون و همكارى آنان با همديگر است.
امام رضا ( عليه السّلام ) در بيان يكي ديگر از فلسفه هاي نماز جماعت فرموده اند:« مع مافيه من المساعدة على البرّ و التّقوى»[14]؛« علاوه بر اين كه در نماز جماعت است پيشى گرفتن بر نيكوكارى و پرهيزكارى است»

پنج - آثار اخلاقى، تربيتى
الف – كبر زدايي
در نماز جماعت، افراد در يك صف قرار مي گيرند و امتيازات موهوم صنفى، نژادى، زبانى، مالى و... كنار مي رود و صفا و صميميّت و نوع دوستى در دل ها زنده مي شود و مؤمنان، با ديدار يكديگر در صف عبادت، احساس دل گرمى و قدرت و اميد مي كنند.
روحيّه فردگرايى و انزوا و گوشه گيرى را از بين مى برد و نوعى مبارزه با غرور و خودخواهى را در بر دارد.
ب – نظم و انضباط
نماز جماعت، عامل نظم و انضباط و وقت شناسى است.
رسول خدا صلّى الله عليه و آله دست به شانه ‏هاى ما مى ‏گذاشت و مى‏ فرمود: منظم و صاف بايستيد و گر نه دل هايتان هم مختلف خواهد شد....[15]

پي نوشت :
[1] - إرشاد القلوب إلى الصواب، ج‏1، ص 183
[2] - رشاد القلوب إلى الصواب، ج‏1، ص 184
[3] - المحاسن، ج1، ص 52
[4] - بحارالأنوار، ج85، ص 10
[5] - بحارالأنوار، ج85، ص 9
[6] - بحارالأنوار، ج85، ص 3
[7] - ارشاد القلوب إلى الصواب، ج‏1، ص 184
[8] - بحارالأنوار، ج85، ص 6
[9] - بحارالأنوار، ج85، ص 10
[10] - تحف العقول عن آل الرّسول ص، ص 235
[11] - سنن النّبى صلى الله عليه و آله با ترجمه ‏فارسى، ج 1، ص 267
[12] - بحار الأنوار، ج‏67، ص 2
[13] -عيون أخبار الرّضا عليه السّلام، ج‏2، ص 109
[14] - عيون أخبار الرّضا عليه السّلام، ج‏2، ص 109
[15] - سنن النّبى صلّى الله عليه و آله با ترجمه‏ فارسى، ج 1، ص 267
كتاب پرسش ها و پاسخ هاي نماز، سيد حسن موسوي (مركز تخصصي نماز)