آيه 67 سوره مائده كه به آيه تبليغ معروف است، در روز هجدهم ذي حجه سال دهم هجري بر پيامبر نازل شد. در اين آيه آمده است:
«يَأَيهَُّا الرَّسُولُ بَلِّغْ مَا أُنزِلَ إِلَيْكَ مِن رَّبِّكَ  وَ إِن لَّمْ تَفْعَلْ فَمَا بَلَّغْتَ رِسَالَتَهُ وَ اللَّهُ يَعْصِمُكَ مِنَ النَّاسِ  إِنَّ اللَّهَ لَا يهَْدِى الْقَوْمَ الْكَافِرِين»اى پيامبر! آنچه از طرف پروردگارت بر تو نازل شده است، كاملًا (به مردم) برسان! و اگر نكنى، رسالت او را انجام نداده ‏اى! خداوند تو را از (خطرات احتمالى) مردم، نگاه مى‏ دارد و خداوند، جمعيّت كافران (لجوج) را هدايت نمى ‏كند.
در اين آيه به خوف پيامبر از ابلاغ پيام اشاره شده است. طبق عبارت «والله يعصمك من الناس» خداوند وعده داده كه پيامبر را از شر آنچه بدان نگراني داشت حفظ كند. اما بيان نفرمود كه آن شر چه شريست و مربوط به چه شانى از شؤون مردم است؟ آيا از قبيل كشتن و مسموم كردن و غافلگير ساختن است؟ يا مقصود آزارهاى روحى از قبيل دشنام و افترا است؟ يا از قبيل كارشكنى و بكار بردن مكر و خدعه است؟ اما ممكن است كه خداوند از بيان نوع شكنجه و آزار مردم سكوت كرده تا عموم را برساند و همه انواع آزارها را شامل شود. ليكن از همه بيشتر همان كارشكنى ها و اقداماتى كه باعث سقوط دين و كاهش رونق و نفوذ آن است به ذهن مى ‏رسد.[1] چنانچه از روايات نيز همين معنا بدست مي آيد. در رواياتي كه به اين ترس پيامبر اشاره شده دليل آن خطر جاني معرفي نشده است. بنابراين عبارت «والله يعصمك من الناس» براي تضمين حفظ جان حضرت نيست؛ بلكه تضميني است براي برداشتن خوفي كه پيامبر از تكذيب مردم و دسيسه هاي فتنه گران داشت كه ممكن بود اثر كند و به انكار اصل رسالت بينجامد و دين خدا به نتيجه مطلوب نرسد.
آن روزها افراد جامعه اسلامي تازه به اسلام گرويده بودند و هنوز تعاليم اسلام در بين آنها رسوخ نكرده بود، بنابراين احتمال آن مي رفت كه منافقين كه تعداد قابل ملاحظه اي در ميان مسلمانان بودند با انكار و تكذيب آنچه رسول خدا مامور به  ابلاغ آن شده دست به دسيسه برند. منافقان از هر فرصتي براي ضربه به اسلام استفاده مي كردند، اما هربار ناكام مي ماندند، بنابراين تنها اميدشان به وفات رسول خدا بود. آنها گمان مي كردند پس از وفات ايشان مي توانند ضربه جدي به اسلام وارد سازند. از اين رو مسئله جانشيني پيامبر مي توانست تمام نقشه هاي آنها را نقش بر آب كند. بنابراين طبيعي بود كه آنها با مسئله جانشيني مخالفت كنند و در بين مردم شايع كنند كه پيامبر از ناحيه خود به اين كار اقدام كرده و داماد و پسر عموي خود را بر مسند خلافت نشانده است. علاوه بر كارشكني هاي منافقان، اعتراض گروهي از اصحاب به برخي كارهاي پيامبر كه قبل از اين نيز سابقه داشت به نوبه خود به اين زمينه كمك مي كرد.
يكي از نمونه هاي اين نوع مخالفت ها و كارشكني ها داستان سد الابواب يا بستن درهايي است كه به مسجد پيامبر(ص) گشوده مي شد. در اين واقعه پيامبر دستور داد تمامي درها كه به مسجد گشوده مي شد به جز در خانه علي(ع) ، بسته شود. برخي از مردم در اين باره به بگو مگو پرداختند تا اينكه پيامبر فرمود: «من دستور دارم تمامي درها به جز در خانه علي را ببندم . به خدا سوگند من از پيش خود دري را نبستم و نگشودم، بلكه از ناحيه خدا دستور گرفتم.» نمونه هاي ديگر نيز در لابلاي مدارك تاريخي فراوان است. كافي است روحيات قريش،توطئه هاي منافقان در قتل رسول خدا و مخالفت هايي كه برخي از صحابه با پيامبر خدا مي كردند، مانند مخالفت با نگاشتن وصيت نامه، عدم همراهي با سپاه اسامه به فرماندهي علي عليه السلام مطالعه شود، آنگاه درك فضاي نزول آيه و دل نگراني پيامبر آسان تر خواهد شد.[2] رسول خدا(ص) نيز كه از تمام اين مشكلات آگاه بوده، نگران بود مبادا ابلاغ پيام جانشيني به مردم باعث فتنه جديدي شود و مردم آنرا انكار نمايند. اما خداوند در آيه 67 سوره مائده اين نگراني را از دل پيامبر برداشت و او را مطمئن ساخت كه منافقان و افراد ناآگاه نمي توانند كاري از پيش ببرند و پيامبر تنها موظف به ابلاغ رسالت است؛ وظيفه اي كه اگر آنرا انجام ندهد رسالت خود را كامل نكرده است و آن وظيفه چيزي جز تعيين جانشين نمي تواند باشد.
پي نوشت:
[1] . ترجمه تفسير الميزان، دفتر انتشارات اسلامى جامعه‏ مدرسين حوزه علميه، قم،1374،ج‏6، ص: 73
[2] .بررسي ديدگاه هاي فريقين درباره آيه تبليغ، فتح الله نجارزادگان، طلوع،بهار1383، ش8 و 9، ص6-9