تناسخ اصطلاحي است در علم كلام و فلسفه و عرفان، به معناي انتقال روح از جسمي به جسم ديگر. در لغت از ريشة نَسَخَ به معناي برداشتن چيزي و گذاشتن چيزي ديگر به جاي آن يا تغيير دادن چيزي به چيز ديگر است (1)
عقيده مندان به تناسخ چنين مى پندارند كه: انسان بعد از مرگ بار ديگر به همين زندگى باز مى گردد منتها او در جسم ديگر (و نطفه ديگر) حلول كرده و زندگى مجددى را در همين دنيا آغاز مى كند، و اين مسأله ممكن است بارها تكرار شود، اين زندگى تكرارى در اين جهان را «تناسخ» يا «عود ارواح» مى نامند كه از نظر تعاليم اسلام امرى مردود و باطل است.(2)
امام صادق (ع) راجع به اهل تناسخ مي فرمايد: «اينان پنداشته اند كه نه بهشت و نه جهنمي است و نه برانگيختن و زنده شدن است، قيامت در نظر آنان عبارت از اين است كه روح از قالبي بيرون رود و در قالب ديگري وارد شود. اگر در قالب اول نيكوكار بوده بازگشتن در قالبي برتر و نيكوتر، در عالي ترين درجه دنيا خواهد بود، اما اگر بدكار يا نادان بود، در پيكر بعضي از چهار پايان زحمتكش و باربر كه حياتشان با رنج و زحمت طي مي شود، مستقر مي گردد يا در بدن پرندگان كوچك و بد قيافه اي كه شب ها پرواز مي كنند و به گورستان ها علاقه و انس دارند جاي مي گيرد».(3)
همچنين بايد توجه داشت كه مسئله تناسخ و بازگشت ارواح به دنيا نه فقط مخالف مكتب پيامبران الاهي و موجب كفر به خدا و نفي معاد و انكار ثواب و عذاب عالم آخرت است، بلكه از نظر علمي نيز دانشمندان و فلاسفه آن را مطرود و مردود شناخته و دلايلي بر ابطال آن آورده اند.

پي نوشت:
1. رك: ابن فارس، معجم مقاييس اللغة، ذيل ماده نسخ
2. تفسير نمونه، ج 1، ص 204
3. احتجاج طبرسي، ج 2، ص 89.