مشخّصات اين دادگاه به شرح زير است:

1- دادگاهى است كه نه توصيه در آن مؤثّر است و نه «روابط» بر «ضوابط» آن حاكم و نه مى توان فكر قضات آن را با ارائه مدارك دروغين تغيير داد.

2- دادگاهى است كه نياز به تشريفات دادگاه هاى اين جهان ندارد، و به همين دليل طول و تفصيلى در آن نيست، برق آسا رسيدگى مى كند و دقيقاً حكم صادر مى كند.

3- دادگاهى است كه مدارك اتّهام افراد، خود اعمال آنهاست، يعنى اعمال در آن جا حضور مى يابند، و ارتباط و پيوندشان را با فاعل خود مشخص مى كنند به گونه اى كه جاى انكار باقى نمى ماند.

4- شهود آن دادگاه، دست و پا و گوش و چشم و زبان و پوست تن انسان و حتّى زمين و در و ديوار خانه اى كه در آن گناه يا ثواب كرده است مى باشد، شهودى كه همچون آثار طبيعى اعمال انسان قابل انكار نيست.

5- اين دادگاه دادگاهى است كه حاكمش خداست، خدايى كه از همه چيز آگاه و از همه كس بى نياز و از همه عادل تر است.

6- از اين گذشته مجازات و كيفر در آن جا قراردادى نيست، و بيشتر، خود اعمال ما است كه شكل مى گيرد و در كنار ما قرار دارد و ما را آزار مى دهد و يا در آسايش و نعمت فرو مى برد.

ايمان به چنين دادگاهى انسان را به جايى مى رساند كه «علي وار» مى گويد:«به خدا سوگند اگر شب ها را تا به صبح به جاى بستر نرم، بر نوك خارهاى جانگداز به سر برم، و روزها دست و پايم در زنجير باشد و در كوچه و بازار بكشانند از آن خوش تر دارم كه در دادگاه بزرگ پروردگارم حاضر شوم، در حالى كه ستمى بر بنده اى از بندگان خدا كرده باشم، و يا حق كسى را غصب نموده باشم».