آيه ولايت از ديدگاه برخي مفسران اهل تسنن

از برخي بزرگان اهل سنّت نقل شده است، كه اعتقاد داشتهاند: همه مفسّران در شأن نزول آيه ولايت اتفاق نظر دارند. اين اتفاق نظر از سوى چهار تن از دانشمندان اهل سنّت نقل شده است.
1- قاضى ايجى (متوفاى سال 756) نويسنده كتاب المواقف فى علم الكلام، كه از مهمترين كتابهاى اهل سنّت در علم كلام و اصول دين است. او مى نويسد: «تمامى مفسران اتّفاق نظر دارند كه اين آيه مباركه در ماجراى بخشيدن انگشتر امير مؤمنان على عليه السلام در حال ركوع نماز نازل شده است»[1]
2- مير سيّد شريف جرجانى (متوفاى سال 816 ه) در شرح المواقف به اين اجماع اعتراف كرده است.[2]
3- سعدالدّين تفتازانى (متوفاى سال 793 ه) در شرح المقاصد اجماع مفسّران را بر اينكه آيه شريفه در شأن امير مؤمنان على عليه السلام نازل شده، نقل كرده است.[3]
شرح المقاصد از كتابهاى مهم اهل سنّت در علم كلام است و در محافل علمى آنان از جايگاه ويژه اى برخوردار است، به همين دليل بسيارى از بزرگان اهل سنّت بر اين كتاب شرح و تعليق نوشته اند.
4- علاء الدّين قوشجى سمرقندى نيز از كسانى است كه به اجماع مفسران بر اينكه آيه مباركه در شأن امير مؤمنان على عليه السلام نازل شده، اذعان كرده است.[4]
به اعتقاد اين گروه از انديشمندان اهل تسنن، تمامى مفسّران اهل سنّت معتقدند كه اين آيه مباركه در شأن امير مؤمنان على عليه السلام، و زمانى كه آن حضرت در ركوع انگشترش را به مستمند بخشيد، نازل شد. اين اجماع و اتّفاق نظر را بزرگان و دانشمندان اهل سنّت نقل كرده اند، يعنى همان كسانى كه سخنان آنها مورد اعتماد است و به كتابهايشان استناد مى شود.
آلوسى در تفسير خود مى نويسد:
«اكثر راويان اخبار معتقدند كه اين آيه در شأن على كرم اللَّه وجهه نازل شده است».[5]
ابن كثير در تفسير خود برخى از اين روايات را در ذيل آيه مباركه نقل نموده و حكم به صحّت بعضى از آنها داده است.[6]
ابن كثير كسى است كه در تفسير و تاريخ خود، تا آنجا كه توانسته، بر شيعيان خُرده گرفته و سعى كرده تا اعتقاد آنها را باطل جلوه دهد. به عقيده ما اعتراف چنين شخصى به صحّت اين روايات، ارزش علمى فراوانى دارد.
هنگامى كه به كلمات بزرگان اهل سنّت در علم رجال مراجعه شد و سخنان آنها در مورد راويان و ناقلان اين احاديث بررسى گرديد، اين نتيجه به دست آمد كه تعدادى از اين احاديث بنا بر نظر آنها- كه از ناقدان معروف اهل سنّت در سند روايات هستند- صحيح بوده و قابل اعتماد است.
يكى از آن روايات، حديثى است كه ابن ابى حاتِم در تفسير خود آورده است. وى از«ابى سعيد اشبح» از «فضل بن دكين» از «موسى بن قيس حضرمى» از «سلمة بن كهيل» اينگونه نقل مىكند:
على در حال ركوع انگشترش را به فقير بخشيد و اين آيه نازل شد: «انما وليّكم اللَّه ورسوله...».[7]
پي نوشت: ----------------------------
[1] . المواقف: فى علم الكلام، ص 405.
[2] . شرح المواقف، ج 8، ص 360.
[3] . شرح المقاصد، ج 5، ص 170، براى آگاهى از اهميت اين كتاب به كتاب كشف الظنون مراجعه فرماييد.
[4] . شرح التجريد، ص 368.
[5] . تفسير روح المعانى، ج 6، ص 168.
[6] . تفسير ابن كثير، ج 2، ص 64.
[7] . تفسير ابن ابى حاتِم، ج 4، ص 1162.