در سوال مورد نظر نوعي دردمندي و گلايه از وضعيت موجود و احياناً نابساماني هايي كه در جامعه اسلامي وجود دارد ديده مي شود كه قابل درك و درخور تقدير است و در پاسخ به آن به چند نكته لازم است توجه بشود:

الف: اسلام دين كرامت بوده و احكام آن كه در قالب احكام خمسه (واجبات، محرمات، مستحبات، مكروهات و مباحات) به عنوان راه اصلي و اساسي انسان براي پيمودن و رسيدن به سعادت ابدي پي ريزي گرديده است، در حقيقت براي تكريم انسان و مقام انسانيت است .
و به همين جهت است كه خداوند متعال در كتاب آسماني خود مي فرمايد: «و ما فرزندان آدم را بسيار گرامي داشتيم و بر بسياري از مخلوقات خود برتري و فضيلت بزرگ بخشيديم»[2] و يكي از مظاهر عمده و اساسي برتري انسان بر ساير موجودات خاكي، تحمّل تكليف و عمل به وظايف در قالب احكام اسلامي مي باشد. بنابراين هر چيزي كه منافات با كرامت انساني داشته باشد و هر كاري كه در راستاي تضييع و تنقيص و يا كم رنگ نمودن اين امر مهم و مقدس، انجام گيرد، برخلاف دستورات دين و ارزش هاي اسلامي مي باشد و اين يك اصل كلي است كه زن و مرد در قبال آن يكسان اند و هر دو وظيفه دارند كه در حفاظت كرامت انساني بكوشند.
ب: با توجه به توسعه و گسترش روزافزون و چشم گيري جوامع بشري و خصوصاً اسلامي و به وجود آمدن نيازهاي مختلف و گسترده در بخش هاي مختلف، نمي توان ضرورت حضور اقشار گوناگون نيروهاي انساني از جمله زنان متعهّد و داراي مهارت هاي مختلف را در بخش هاي مختلفي مورد نياز، ناديده گرفت. و بر اساس اصل كرامت انساني كه در نكته پيش توضيح داديم، حضور زنان كه بخش بزرگي از جامعه را تشكيل مي دهند در بخش هاي مورد نياز، اجتناب ناپذير است به ويژه در بخش هاي آموزش و پرورش، بهداشت و درمان و مشاوره و خيلي از بخش هاي ديگري كه منافات با كرامت انساني زن و ارزش هاي اسلامي ندارند از قبيل رانندگي به منظور حمل و نقل بانوان در آژانس ها و نيز كار در فروشگاه هاي پوشاك و وسائل مورد نياز زنان و يا كار در ادارات كه مراجعين زن دارند و يا كار در سائر اماكن كه ممكن است عده اي از بانوان مسلمان به منظور امرار معاش و رفع نيازمندي هاي خود و خانواده اش، با حفظ شئونات اسلامي و انساني، انجام مي دهند. ما به عنوان يك مسلمان نبايد حضور زنان و نقش مثبت آنان را در صدر اسلام كه در حضور مبارك پيامبر گرامي اسلام ـ صلي الله عليه و آله و سلم ـ بوده فراموش نمائيم كه در جنگ ها همراه پيامبر شركت مي كردند و به فعاليت هاي مختلفي مي پرداختند از قبيل: «رساندن آب و غذا به رزمندگان، آشپزي، نگه داري وسائل رزمندگان، تهيه دارو، رساندن مهّمات، تعمير تجيهزات، انتقال شهدا، شركت در جنگ هاي دفاعي، تشويق رزمندگان براي عزيمت به جبهه، تشويق آنان در صحنه نبرد و ...»[3]به گونه اي كه در برخي موارد مورد تشويق، ستايش و تقدير پيامبر اكرم قرار مي گرفتند مانند «ام عطيه، كه در هفت غزوه شركت كرده و مداواي زخميان از جمله خدمات او بوده است و هم چنين نگهداري وسائل سربازان»[4] و «امّ عماره (نسيبه) كه رشادت او در جنگ احد به حدي بود كه مورد ستايش و قدرداني پيامبر اسلام قرار گرفت.»[5] و «ام ايمن، كه در جنگ ها زخميان را مداوا مي كرد.»[6]و «ليلاي غفاريه و ام سليم، كه در جنگ احد با اين كه حامله بوده به رزمندگان آب مي رساند...»[7]و تعداد زياد ديگري كه نام شان در كتاب هاي معتبر تاريخي ثبت گرديده است .
از امام صادق ـ عليه السلام ـ نقل شده كه فرمود: «زنان همان كارهايي را كه در زمان پيامبر(ص) انجام مي دادند در زمان حضرت قائم ـ عجل الله تعالي فرجه ـ نيز انجام خواهند داد»[8]
بنابراين فعاليت زنان و روابط اجتماعي آنان به گونه اي كه بيان گرديد نه تنها توجيه جانبدارانه نيست بلكه واقعيت هاي عيني و در راستاي حفظ كرامت انساني خواهد بود و دليل شرعي و عقلي معتبري بر نفي آن نداريم، بلكه همان گونه كه توضيح داده شد لازم است.
ج: چنان چه در دو نكته پيش توضيح داديم اسلام دين كرامت و عزّت است و تمام احكام آن براي تكريم انسان و نيل او به مدارج والاي كمال نهائي جعل گرديده و لذا با هر كاري كه مخالف كرامت انساني چه در مردان و چه در زنان باشد مخالفت نموده و از ارتكاب آن نهي كرده است و حديثي را كه در سوال به آن اشاره شده است از رسول مكرّم اسلام نقل شده و ناظر به كارهايي است كه با شئون و كرامت انساني منافات دارد كه يكي از آن كارها كه جزء علامات آخرالزمان محسوب مي شود، سوار شدن زنان بر زين ها است كه بر اساس اين حديث رسول خدا (ص) چنين زناني را لعن فرموده است: «تركبن ذوات الفروج السروج، فعليهن من امتي لعنة الله»[9]و بعيد نيست كه مقصود از زين در اين حديث زين هاي آهني از قبيل زين دوچرخه و امثال آن باشد كه فعلا در كشورهاي غربي و غير مسلمان رايج است، زيرا سوار شدن زن ها در صورت نياز و خصوصاً در گذشته بر چهارپايان از قبيل اسب و قاطر و الاغ از نظر اسلام و احكام اسلامي منعي ندارد و منافاتي هم با كرامت و شخصيت زن مسلمان ندارد مگر اين كه بگوئيم مقصود حديث سوار شدن بر زين ها از باب لهو و لعب و هوسراني بوده كه مسلماً با شخصيت زن مسلمان و كرامت او منافات دارد و لذا مورد لعن رسول خدا قرار گرفته است. ولي از آن جا كه اين كار از نشانه هاي آخرالزمان محسوب شده، احتمال اول قوي تر به نظر مي رسد. و اين كار و هر كار ديگري كه با شخصيت و كرامت اسلامي و انساني زنان مسلمان منافات داشته باشد از نظر اسلام مردود است و ديده نشده كه در كتب مورد اعتماد و معتبر فقهي و رسائل عملي شيعه چنين كاري را جايز شمرده باشند.

معرفي منابع جهت مطالعه بيشتر:
1-زن در آينه جلال و جمال، عبدالله جوادي آملي .
2- نظام حقوق زن در اسلام، مرتضي مطهري.
3- چشم اندازي به حكومت جهاني حضرت مهدي (ع) ، نجم الدين طبسي.

پاورقي ها:
[1] . تركبن ذوات الفروج السروج، فعليهن من امتي لعنة الله.
[2] . بني اسرائيل / 70.
[3] . طبسي، نجم الدين، چشم اندازي به حكومت مهدي ـ عليه السلام ـ ص 86.
[4] . واقدي، مغازي، ج1، ص 270 و طبسي، نجم الدين، چشم اندازي به حكومت مهدي ـ عليه السلام ـ ، ص 76.
[5] . متقي هندي ، كنز العمال، ج4، ص 345.
[6] . طبسي، نجم الدين، چشم اندازي به حكومت مهدي، ص 77.
[7] . همان منبع، ص 78 و 76.
[8] . همان.
[9] . صافي گلپايگاني، منتخب الاثر، ص 537.

 مركز مطالعات و پاسخ گويي به شبهات، حوزه علميه قم