با مطالعه پيرامون تاريخ اديان و مذاهب و همچنين آيات و روايات نقل شده از معصومين (عليهم السلام )،اين مطلب كاملاً روشن مي گردد كه قديمي‌ترين عبادت در تمامي اديان پيش از اسلام نماز بوده است. در مورد سابقه تاريخي نماز در روايتي از امام صادق عليه السلام نقل شده است:« هِيَ آخِرُ وَصَايَا الْأَنْبِيَاءِ ع» [1]؛« نماز آخرين وصيت و سفارش پيامبران بوده است» و از اين روايت به روشني فهميده مي شود كه تمامي يكصدو بيست و چهار هزار پيامبر با نماز مانوس و سفارش كننده به آن بوده اند.

برخي آيات و روايات كه بيانگر نمازگزار بودن پيامبران صاحب شريعت و پيروان آنها است به شرح ذيل مي باشد:
از هنگام اقامت حضرت آدم و حوا (عليهماالسلام)در زمين، خداوند نماز را بر حضرت آدم ( عليه السلام) واجب كرد.[2]
كشتي نوح(ع) داراي پنجره ها و سوراخ هايي بود كه از آن نور خورشيد به داخل منعكس مي‌ شد و از اين طريق وقت نماز را تشخيص مي‌ دادند [3].
حضرت ابراهيم آن‌گاه كه همسر و فرزند خود را در كنار كعبه نو بنياد نهاد دست به دعا برداشت و به خداي متعال چنين گفت: خدايا من، خاندان خود را در سرزميني غير حاصل خيز و كنار خانه ات ترك نمودم تا نماز را به پا دارند پس دلهاي مردم را در هواي(گرو) آنان قرار ده [4].
وقتي حضرت موسي(ع) به كوه طور آمد و پيام رسالت را دريافت نمود خداوند به او فرمود: من خداي يكتا هستم. پس مرا عبادت كن و نماز را بپا دار[5].
حضرت عيسي(ع) در گهواره به امر خداوند اينگونه سخن گفت: من بنده خدا هستم كه كتاب آسماني را بر من نازل كرد ومرا پيامبر قرار داد و هر جا كه باشم مرا مايه بركت قرار داد و به نماز و زكات تا وقتي كه جان در بدن دارم مرا توصيه نمود[6].
علاوه بر پيامبران اولوالعزم، در آيات و روايات متعددي از نماز پيامبراني همچون شيث(ع)، ادريس(ع)، يونس (ع)، صالح(ع)، اسماعيل(ع)، اسحاق(ع)، يعقوب(ع)، لوط(ع)، شعيب(ع)، داوود(ع)، زكريا(ع)، ايوب(ع) و... سخن به ميان آمده كه همگي گويا وجود نماز در تمامي اديان و شريعت هاي پيش از اسلام مي باشد[7].
اما در خصوص كيفيت و چگونگي اقامه نماز در اديان مسيحي و يهودي و ساير اديان آسماني پيش از اسلام بايد گفت: آنچه بر اساس تاريخ اديان و آيات و روايات غير قابل انكار مي باشد اين است كه نماز به عنوان عبادت در كليه اديان وجود داشته و دارد و متناسب با تكامل دين، روند تكاملي داشته است و اين تكامل در دين مبين اسلام – همانند جنبه هاي ديگر آن معارف، مثل قوانين، و مقررات اجتماعي – متناسب با انسان رشد يافته عصر خاتميت به اوج خود رسيده است [8].
يهوديان روزي سه بار نماز مي خوانند. نماز صبح، نماز عصر و نماز مغرب نماز در كنيسه بهتر است و در صورتي كه حداقل ده نفر مرد حضور داشته باشند، نماز جماعت برقرار مي شود. در اين حال يك نفر كاهن، لاوي يا مسن ترين فرد كه عبري را خوب مي داند، جلو مي ايستد و دعاها و متوني از تورات را مي خواند. معروف ترين عباراتي كه مي خوانند شِمَع (بشنو) ( Shema ) نام دارد كه عبارت است از:« اي اسرائيل بشنو؛ يهوه خداي ما يهوهِ واحد است. پس يهوه خداي خود را به تمامي جان و تمامي قوت خود محبت نما».[9]
شستن دست ها تا مچ ( وضو) و بستن بازوبند و پيشاني بندي كه در آن آياتي از تورات نوشته شده (تفيلين) ( Tefilin) براي مردان در نماز صبح واجب است . قبله يهود شهر اورشليم است.
در مسيحيت نماز به شيوه خاصي كه در اسلام وجود دارد مطرح نيست، بلكه آنها در برابر خدا دعا بجا مي آورند. مسيحيان كاتوليك پيش از ورود به كليسا با آب مقدس خود را تطهير مي كنند، به اين صورت كه دست خود را در آب فرو برده و به صليب مي كشند. [10]
يكي از دعاهاي مرسوم براي برگزاري نماز، دعاي زير است:« اي پدر ما كه در آسماني نام تو مقدس باد، اراده تو چنان كه در آسمان است در زمين نيز به انجام رسد. نان كفاف امروز ما را بده، گناهان امروز ما را ببخش چنان كه ما نيز كساني را كه به ما بدي مي كنند ببخشيم. ما را در آزمايشي نياور، بلكه از شرير رهايي ده؛ زيرا ملكوت، قوت و جلال از آن توست.«آمين».[11]
البته برخي از حركت هاي بدن مانند دست ها را رو به آسمان گرفتن و يا خم كردن زانو در نماز مسيحيان مرسوم است.
بنابر آنچه گفته شد؛ نماز در اديان آسماني گذشته نيز سابقه داشته است اگر چه برگزاري آن به شكل هاي متفاوت بوده است.

پي نوشت :
[1] - الكافي، ج‏3، ص 264
[2] - مجلسي، بحارالانوار، ج 11، ص 196
[3] - مجلسي، بحار الانوار، ج11، ص333
[4] - ابراهيم (14)، آيه 37
[5] - طه (20)، آيه 14
[6] - مريم (19)، آيه 29
[7] - براي اطلاع بيشتر رجوع كنيد به كتاب سيماي نماز، حسين انصاريان، فصل : نماز در آئينه ي حيات انبيا و امت ها
[8] - يكصد وده پرسش درباره نماز، مجتبي كلباسي، انتشارات ستاد اقامه نماز، نهم، 1388ش، ص 114
[9] - تثنيه 6: 4-5 . البته آنان در قرائت آن، به جاي لفظ يهوه، از ادوناي استفاده مي كنند.
[10] - Houghton Mifflin Books. A History : Prayer . (2005) Carol Zaleski, Philip Zaleski.
[11] - متي، 6:9.
بر گرفته از كتاب پرسش ها و پاسخ هاي نماز، سيد حسن موسوي (مركز تخصصي نماز)