از جمله گروه هاى خطرناكى كه آن روزها در جامعه اسلامى حضور داشتند و تأثير عميقى در فرهنگ آن روزگار بر جا گذاشتند، يهوديان بودند. شمارى از احبار يهود كه به ظاهر مسلمان شده و گروهى ديگر كه هنوز به دين خود باقى مانده بودند در جامعه اسلامى پراكنده شده و مرجعيّت علمى قشرى از ساده لوحان را به عهده داشتند.
تأثيرى كه آنان بر فرهنگ اسلام از خود بر جا نهادند، به صورت احاديث جعلى به نام اسرائيليات پديدار گشت كه بيشترين قسمت اين احاديث درباره تفسير و مراتب و شئون زندگى پيامبران سلف، جعل شده بود. از جمله علماى اسلامى كه اين احاديث را در تأليفات خود وارد كرده، طبرى مفسر معروف است كه بيشترين روايات را در كتاب تفسير قرآنش به نام «جامع البيان» از منابع يهودى- با واسطه يا بى واسطه- به دست آورده است.
تلاش علمى يهود- در داخل جامعه اسلامى به ويژه در محافل علمى آن- در مسائل فقهى و كلامى نيز تأثيرى نگران كننده نهاد و اين موضوع در تاريخ چنان روشن است كه جاى كوچكترين ترديد و شبه هاى در آن وجود ندارد.[1]
مبارزه با يهود و القائات سوء آنها در فرهنگ اسلام، بخش مهمى از برنامه كار ائمه طاهرين عليهم السّلام را به خود اختصاص داده بود. تكذيب احاديث دروغين و ساخته و پرداخته يهوديان در مورد انبياى الهى و مطالبى كه باعث خدشه دار شدن چهره ملكوتى پيامبران خدا شده است، در برخوردهاى ائمه اطهار عليهم السّلام به خوبى ديده مي شود. در اينجا به دو نمونه از آن اشاره مى كنيم:
الف: دو نفر پيش حضرت داود دعوايى مطرح كرده و او را براى رسيدگى در اين موضوع فرا خواندند كه آيات 23 و 24 سوره «ص» ناظر بر اين جريان است.
دعواى طرح شده از اين قرار است كه يكى از اين دو نفر، 99 گوسفند داشت و آن ديگرى يك رأس. آن كه يك گوسفند داشت از دست ديگرى شكايت كرد كه برادرش با داشتن 99 گوسفند در نظر دارد يك رأس گوسفند او را نيز تصاحب نمايد. داود عليه السّلام بدون استماع اظهارات نفر دوم چنين قضاوت مى كند: «قال لقد ظلمك بسؤال نعجتك الى نعاجه ...؛ با خواستن گوسفند تو و افزودن آن بر گوسفندان خود بر تو ستم روا داشته است ...
درباره اين حديث يهوديان احاديثى جعل كرده و ميان مسلمانان رواج دادند مبنى بر اين كه اين داستان كنايه از ازدواج داود با همسر «اوريا» است. طبق اين احاديث جعلى، داود پيامبر به دنبال كبوترى بر پشت بام مى رود و در آنجا كه مشرف بر منزل «اوريا» بود، همسر او را مى بيند و دل به او مى بندد و به منظور رسيدن به هدف خود، «اوريا» را در صف مقدم جنگ قرار مى دهد و او كشته مى شود و داود با همسر او ازدواج مى كند و خداوند در اين آيات به طور سمبليك به اين مطلب اشاره مى كند.
روشن است كه اين روايات دروغين تا چه حد و از چه جهاتى مى تواند شخصيت داود را به عنوان پيامبرى از فرستادگان خدا خدشه دار سازد. اين احاديث كه در عصر اول اسلام توسط افرادى همچون «كعب الاحبار» و «عبد الله بن سلام» رواج يافته بود، مورد حمله امام على بن ابى طالب عليه السّلام نيز قرار گرفت. حضرت در اين باره فرمود: «لا اوتى برجل يزعم انّ داود تزوج امرأة اوريا الّا جلّدته حدّين حدّا للنبوّة و حدّا للاسلام؛ اگر كسى را كه معتقد است داود عليه السّلام با همسر اوريا ازدواج كرده، پيش من بياورند، بر او دو حدّ جارى مى كنم، حدّى به خاطر هتك نبوّت و حدّى ديگر براى اسلام.[2]
امام رضا عليه السّلام نيز احاديث اسرائيلى را محكوم مى كردند.[3]
الف: يهوديانى كه در جامعه اسلامى زندگى مى كردند- اعمّ از آن عدّه كه به ظاهر اسلام آورده بودند و يا آنان كه هنوز بر دين يهود باقى بودند- مى كوشيدند برترى بيت المقدس- كه قبله يهوديان بود- بر كعبه را به مسلمانان بقبولانند؛ از اين رو در اين زمينه دست به جعل احاديثى زدند و آنها را به طور گسترده در ميان مسلمانان رواج دادند. زراره نقل مى كند: در خدمت امام باقر عليه السّلام نشسته بودم و امام در حالى كه در مقابل كعبه نشسته بود فرمود: نگاه كردن به خانه خدا عبادت است. در همان حال شخصى از قبيله بجيله كه او را عاصم بن عمر مى ناميدند، نزد امام آمد و گفت: كعب الاحبار مى گويد: انّ الكعبة تسجد لبيت المقدس فى كلّ غداة؛ كعبه هر صبحگاهان برابر بيت المقدس سجده مى كند.
امام فرمود: نظر تو در مورد سخن كعب الاحبار چيست؟ آن مرد گفت: سخن كعب صحيح است. امام باقر عليه السّلام فرمود: كذبت و كذب كعب الأحبار معك. تو و كعب الاحبار هر دو دروغ مى گوييد. آنگاه در حالى كه به شدّت ناراحت بود فرمود: «ما خلق اللّه عز و جل بقعة فى الأرض أحبّ اليه منها؛ خداوند بقعه اى محبوبتر از كعبه روى زمين نيافريده است».[4]
امامان ديگر شيعه نيز بعدها با تعابيرى نظير لا تشبّهوا باليهود[5] مى كوشيدند اين رابطه فرهنگى نامطلوب را كه ميان مسلمانان و يهود به وجود آمده بود و مى رفت تا فرهنگ اصيل و غنى اسلام را به انحراف بكشاند، قطع كنند و اين در حالى بود كه راويان ديگر فرق اسلامى ساده لوحانه از اين احاديث استقبال كرده و آنها را در ابواب مختلف كتابهايشان نقل نمودند و فرهنگ خود را با آن آلوده كردند، ولى تابعين اهل بيت با الهام گرفتن از آنان، در مقابل اين انديشه هاى انحرافى و عوام پسند، به هوش بوده و از آسيب آن در امان ماندند.
اشاره به اين نقل نيز مناسب است كه محمد بن كعب قرظى از راويان اخبار اسرائيلى و امام باقر عليه السّلام در جايى با هم بودند، از هشام بن عبد الملك سخن به ميان آمد.
در آنجا قرظى به طعنه به امام گفت: شما خانواده با شمشير به مقاصدتان نخواهيد رسيد. بعد هم با نقل يك خبر اسرائيلى كوشيد تا اين مطلب را اثبات كند.[6]
پي نوشت: ------------------
[1] . مهدي حسيني روحاني، بحوث مع اهل السنة و السلفية (قم، مكتبة اسلاميه، 1358ش)، صص 51- 50.
[2] . طبرسي، مجمع البيان، ج 8، ص 472.
[3] . فيض كاشاني، تفسير الصافى، ج 4، ص 296- 295.
[4] . كليني، الكافى، ج 4، ص 239؛ مجلسي، بحار الانوار، ج 46، ص 354.
[5] . حر عاملي، وسائل الشيعة، ج 3، ص 571
[6] . ربيع الابرار، ج 2، ص 843- 844