ملكه عصمت نه ذاتي است و نه حتي انحصاري؛ اما درجات مختلف دارد. يعني اولا اختياري است و هر شخصي با مجاهدت به اين مقام مي رسد و ثانيا انحصاري نبوده و غير از پيامبران ديگران هم مي توانند به اين ملكه دست يابند؛ اما مقام عصمت انبيا با انسان هاي عادي متفاوت است. بنابراين راه رياضت و تلاش و مجاهدت هاي نفساني براي همه باز است و دست آوردهاي آن براي همه است. چنانچه خداوند مي فرمايد: «يا أَيُّهَا الَّذينَ آمَنُوا إِنْ تَتَّقُوا اللَّهَ يَجْعَلْ لَكُمْ فُرْقانا»اى كسانى كه ايمان آورده ‏ايد! اگر از (مخالفت فرمان) خدا بپرهيزيد، براى شما وسيله ‏اى جهت جدا ساختن حق از باطل قرار مى‏ دهد (روشن‏ بينى خاصّى كه در پرتو آن، حق را از باطل خواهيد شناخت)[1]
با تهذيب نفس و رعايت تقوا و مواظبت بر اعضا و جوارح و خاطره هاي نفساني و شيطاني و با خوردن غذاي حلال و مراقبه و محاسبه مي توان در علم و عمل به اين ملكه شكوهمند رسيد و اراده اي پولادين كسب كرد.
 بايد به اين نكته توجه كرد كه هر پيامبر و امامي معصوم است؛ اما هر معصومي پيامبر و امام نيست. در واقع انچه انحصاري است مقام نبوت و رسالت است و نه مقام عصمت: «اللَّهُ أَعْلَمُ حَيْثُ يَجْعَلُ رِسالَتَهُ»[2] خداوند سمت هاي كليدي و مهم نمايندگي از طرف خود را به هر كس حتي به هر معصومي هم نمي دهد.
بنابراين افراد عادي نيز مي توانند با تهذيب نفس به عصمت دست يابند. اين عصمت به سه صورت شكل مي گيرد:
1.در اثر نزديك نشدن به گناه، همراه با عدم گرايش قلبي به گناه.
2.در اثر دوري جستن از گناه، همراه با گرايش قلبي به گناه.
3. در اثر دوري جستن از گناه، وقت احساس خطر، همراه با گرايش قلبي به گناه.
در مورد پيامبران به ويژه پيامبر مكرم اسلام، جهت مثبت اين سه نوع وجود دارد و پيامبر اكرم(ص) به حد اعلاي عصمت نائل شده است. خداوند در اين خصوص مي فرمايد: «وَ لَوْ لا أَنْ ثَبَّتْناكَ لَقَدْ كِدْتَ تَرْكَنُ إِلَيْهِمْ شَيْئاً قَليلاً»و اگر ما تو را ثابت قدم نمى ‏ساختيم (و در پرتو مقام عصمت، مصون از انحراف نبودى)، نزديك بود به آنان تمايل كنى.[3]
نه تنها دخل و تصرف در آيات نكردي، بلكه نزديك به ميل هم نشدي و اگر تثبيت الهي نبود نزديك بود كه گرايش كمي به آنها پيدا كني؛ بلكه عصمت الهي مانع از اين كار شد.
بنابراين :
1.پيامبر گناه نمي كند.
2. پيامبر نزديك گناه نمي شود كه برخي از مباني و مقدمات آنرا فراهم كند.
3.پيامبر گرايش قلبي به گناه ندارد.
4. پيامبر در فضاي روح و صحنه دل نزديك گرايش قلبي هم نمي رود.
5.نزديكي به گرايش قلبي نيز جرأت حضور در صحيفه دل پيامبر را ندارد؛ زيرا قلبي كه از معرفت توحيد تام، و از محبت خداي سبحان مملو است جايي براي ميل به گناه و نيز مجالي براي نزديكي به ميل به گناه و هم چنين فرصتي براي هجوم ميل يا نزديكي به ميل و ورود چنين مهمان ناخوانده اي نيست.
بنابراين درست است كه ديگران هم مي توانند با تهذيب به عصمت برسند؛ اما عصمت آنها با عصمت پيامبران متفاوت است.[4] پيامبر عصمت را در حد اعلاي خود دارد اما ساير انسان ها با تهذيب و رياضت مي توانند به مقام عصمت در درجات پايين تر دست يابند.
پي نوشت:
[1] . انفال،29
[2] . خداوند آگاه تر است كه رسالت خويش را كجا قرار دهد!  انعام،124
[3] اسراء،74
[4] .وحي و نبوت، عبدالله جوادي آملي، نشر اسراء، 1381،ص212-206