بعضي ها فكر مي كنند وصيت كردن، زمينه زود مردن است، در حالي كه يك نوع دور انديشي است و اين كه مي فرمايد: «هنگام مرگ وصيت كنيد». چون آن لحظه، آخرين فرصت است و گرنه مي تواند سالها قبل از فرا رسيدن مرگ، وصيت كند. وصيت، نشانه آن است كه به نوعي مالكيت انسان و حقوق مالي او حتي بعد از مرگ در مورد قسمتي از دارايي هايش ادامه دارد. رسول اكرم(ص)  فرموده اند: «هر كس با وصيت از دنيا برود، گويا شهيد مرده است.»[1]

اقسام وصيت، به حسب احكام پنجگانه تكليفي عبارتند از:

1. واجب؛ مثل: وصيت به اداي حق الله، حق الناس، قضاي نماز و عبادات ديگر، پرداخت حقوق واجب مانند: خمس، زكات، ديون و بدهكاري ها.

2. مستحب؛ مثل: وصيت به امور خيريه

3. مباح؛ مثل: وصيت فرزندان به نوع شغل، حرفه، لباس و غذا

4. مكروه؛ مثل: وصيت به مقبره سازي و انجام تشريفات غير صروري

5. حرام؛ مثل: وصيت به ايجاد مراكز فساد، انتشار كتب ضالّه

در لابلاي متون روائي آمده است: «شخصي با داشتن كودكاني، قبل از مرگ، تمام اموال خود را در راه خدا بخشيد؛ چون پيامبر متوجه شدند، پرسيدند: با اين مرده چه كرديد؟ گفتند: او را دفن كرديم. فرمود: اگر به من خبر داده بوديد، اجازه نمي دادم او را در قبرستان مسلمانان دفن كنيد، زيرا او با داشتن اين همه فرزند، چرا براي آنان هيچ مالي نگذاشته و همه را در راه خدا داده است.» [2]

وصيت، كار حساس و دقيقي است كه اگر خداي ناكرده با بي توجهي انجام شود و عامل فتنه و ناراحتي هايي گردد، تمام كارهاي خير از بين مي رود و محو مي شود. پيامبر(ص) فرمودند: «گاهي انسان شصت سال عبادت مي كند؛ ولي چون وصيت نامه خود را عادلانه تنظيم نمي كند، به دوزخ مي رود. [3] 

انسان مي تواند در يك سوم مالش وصيت كند و اگر شخصي در بيش از اين مقدار وصيت كند، رضايت و اجازه وارثان شرط است. براي اينكه ياد بگيريم چگونه وصيت كنيم، بهتر است وصيت نامه هاي اولياي خدا، شهداء و علما را بخوانيم.

پي نوشت: 

[1] وسائل الشيعه، ج13، ص352

[2] سفينة البحار، ريشه «وصي»

[3] نهج الفصاحه، ح 626