سوره نجم، آيه 14: «عِندَ سِدرَةِ المُنتَهي»

«سدرة» (بر وزن حرفة) مطابق آنچه غالبا مفسران علماى لغت گفته ‏اند درختى است پر برگ و پر سايه، و تعبير به «سِدْرَةِ الْمُنْتَهى‏» اشاره به درخت پر برگ و پر سايه ‏اى است كه در اوج آسمانها، در منتها اليه عروج فرشتگان و ارواح شهداء، و علوم انبياء، و اعمال انسانها قرار گرفته، جايى كه ملائكه پروردگار از آن فراتر نمى‏ روند، و جبرئيل نيز در سفر معراج به هنگامى كه به آن رسيد متوقف شد.

و اما اينكه اين درخت سدره چه درختى است؟ در كلام خداى تعالى چيزى كه تفسيرش كرده باشد نيافتيم، و مثل اينكه بناى خداى تعالى در اينجا بر اين است كه به طور مبهم و با اشاره سخن بگويد، مؤيد اين معنا جمله ‏"إِذْ يَغْشَى السِّدْرَةَ ما يَغْشى‏" است، كه در آن سخن از مستورى رفته است.

 ولى در اخبار و روايات اسلامى توصيف هاى گوناگونى پيرامون آن آمده و همه بيانگر اين واقعيت است كه انتخاب اين تعبير به عنوان يك نوع تشبيه، به خاطر محدوديت و كوتاهى دايره لغات ما از بيان اينگونه واقعيات بزرگ است.
در حديثى از پيامبر اسلام ص نقل شده است كه فرمود: «رايت على كل ورقة من اوراقها ملكا قائما يسبح اللَّه تعالى»؛ من بر هر يك از برگ هاى آن فرشته ‏اى ديدم كه ايستاده بود و تسبيح خداوند را مى‏ كرد[1].
در حديث ديگرى از امام صادق (ع) نقل شده است كه رسول خدا (ص) فرمود: «انتهيت الى سدرة المنتهى، و اذا الورقة منها تظل امة من الامم»؛ من به سدرة المنتهى رسيدم و ديدم در سايه هر برگى از آن امتى قرار گرفته ‏اند![2].

اين تعبيرات نشان مى ‏دهد كه هرگز منظور درختى شبيه آنچه در زمين مى ‏بينيم نبوده، بلكه اشاره به سايبان عظيمى است در جوار قرب رحمت حق كه فرشتگان بر برگ هاى آن تسبيح مى‏ كنند و امت هايى كه از نيكان و پاكان در سايه سار آن قرار دارند.

پي نوشت:

 [1] مجمع البيان ذيل آيات مورد بحث.

[2] نورالثقلين، ج5، ص155.

ترجمه تفسير الميزان، ج‏19، ص 49.
تفسير نمونه، ج‏22، ص 497.