در روايات اهل بيت عليهم السّلام براي برخى از نمازهاي مستحبى اثرات مخصوصي بيان شده است مانند نماز جعفر طيار كه براى برآورده شدن حاجت يا رفع مشكل خوانده مى شود يا نماز شكر كه موجب ازدياد نعمت مى گردد و...، در خصوص اين گونه اعمال نبايد فراموش كرد كه هرچند خواندن آن ها به هر مقدار براي انسان ثواب به دنبال دارد ولي بهره برداري كامل از آثار و خواص آن ها زماني خواهد بود كه كم ترين تغييرى در آن ايجاد نگردد.

اما در خصوص اين كه با وجود خواندن اين گونه نمازها، همچنان حاجت افراد برآورده نمي شود در احاديث معصومين عليهم السّلام دلايل مختلفي ذكر گرديده است از جمله:

- آلودگي به گناهان
مردى به حضرت صادق عليه السّلام عرض كرد كه ما دعا مى ‏كنيم و مستجاب‏ نمى ‏شود فرمود:«شما كسى را مي خوانيد كه از او نمي ترسيد و نافرمانيش را مي كنيد چه طور دعاى شما را مستجاب كند.»[1]
در روايت ديگري نقل شده: گذر موسي عليه السّلام به مردي از اصحابش افتاد كه در سجده بود هنگامي كه بازگشت باز همان شخص را در سجده ديد فرمود:«اگر حاجتت به دست من بود هر آينه برآورده كرده بودم. خداوند به او چنين وحي فرمود كه اگر آن قدر براي من سجده كند كه گردنش خورد شود از او نمي پذيرم تا اين كه از آن چه كه ناخوشايند من است روي گرداند و به آن چه مطلوب من است روي آورد.»[2]
لذا در دوران امروز كه دوران اباحه گري بوده و افراد كثيري از روي جهالت و يا ندانم كاري بسياري از گناهان - هم چون عدم رعايت پوشش اسلامي، برقرار روابط نامشروع و شنيدن موسيقي حرام و... - را براي خود حلال مي دانند و با نفوذ امكاناتي هم چون ماهواره و اينترنت در دل خانه ها به اين گناهان بيش تر دامن مي زنند؛ توصيه مي كنيم با مطالعه كتاب گناهان كبيره شهيد دستغيب در اين زمينه اطلاعات خود را افزايش داده، خداي ناكرده اگر دچار گناه مي باشيم آن را ترك نموده و زمينه استجابت دعاي خود را فراهم نماييم.

- رعايت مصلحت
چه بسا برآورده شدن حاجت در همان زمان به مصلحت فرد نباشد و برآورده شدن حاجت، زمينه صدمات شديدتر دنيوي و يا زيان اخروي را به دنبال داشته باشد، لذا خداوند متعال براي مصلحت بنده اش دعاي او را مستجاب نمي كند امّا در قيامت، بيش تر از آن چه كه تصور مي نموده برايش جبران مي نمايد؛ امام صادق عليه السّلام در اين خصوص مي فرمايد:«مؤمن خداى تعالى را در حاجتى مى ‏خواند خداى تعالى مى‏ فرمايد: اجابت او را به تاخير بياندازيد تا آن كه صدا و دعايش‏ را بشنوم و وقتى كه روز قيامت شد خداى تعالى مى‏ فرمايد: بنده ‏ام مرا خواندى و اجابتت را به تاخير انداختم و ثوابت چنين و چنان است و در فلان گرفتارى مرا خواندى من اجابت تو را به تاخير انداختم و ثواب تو چنين و چنان است. در اين هنگام مؤمن آرزو مى‏ كند كه اى كاش هيچ دعايى از او در دنيا به اجابت نمى رسيد چون كه ثواب نيكوى آن را مى‏ بيند.»[3]

- علاقه خداوند به مناجات بندگان
چه بسا خداوند استجابت دعا را به تاخير مي اندازد چرا كه مناجات بنده اش را دوست دارد؛ امام باقر- عليه السّلام- فرموده اند:«بسا مؤمن از خدا حاجتى بخواهد ولى اجابتش به تأخير بيفتد، چون خداوند صداى دعا و آواز گريه‏ اش را دوست دارد. آن گاه فرمود: به خدا سوگند! تأخير آن چه مؤمنين در اين دنيا طلب مى‏ كنند از جانب ذات اقدس الهى، از تعجيلش بهتر است، دنيا چه ارزشى دارد؟»[4]
از مجموع آيات و روايات به دست مي آيد هيچ دعايي از سوي خداوند بدون پاسخ نمي ماند. البته گاهي همان خواسته و حاجت مطرح شده اجابت مي شود و گاهي جايگزين آن كه مصلحت ما باشد اجابت مي شود و گاهي بلا و ضد آن دفع مي شود و گاهي ثواب و آثار آن در قيامت به بندگان مي رسد.
امام سجّاد (عليه السّلام) در اين باره فرموده اند:« الْمُؤْمِنُ مِنْ دُعَائِهِ عَلَى ثَلَاثٍ- إِمَّا أَنْ يُدَّخَرَ لَهُ وَ إِمَّا أَنْ يُعَجَّلَ لَهُ- وَ إِمَّا أَنْ يُدْفَعَ عَنْهُ بَلَاءٌ يُرِيدُ أَنْ يُصِيبَه‏»[5]؛«مؤمن در دعاهاى خود يكى از سه استفاده را مى ‏برد يا برايش ذخيره مى‏ شود و يا دعايش مستجاب مي گردد و يا بلايى از او دفع مى‏ شود كه بايد دچار آن بلا مي شد.»

پي نوشت :
[1] - ارشاد القلوب-ترجمه رضايى ج‏1-365
[2] - گناهان كبيره شهيد دستغيب
[3] - عدة الداعي و نجاح الساعي، ص 201؛ آداب راز و نياز به درگاه بى نياز، ص 165
[4] - عدة الداعي و نجاح الساعي، ص 200
[5] - بحار الأنوار، ج‏75، ص138
كتاب پرسش ها و پاسخ هاي نماز، سيد حسن موسوي (مركز تخصصي نماز)