گاهي مشيت الهي ـ بنا بر مصلحت ـ بر اين تعلق مي گيرد كه يكي از مناصب الهي مانند نبوت را در خانواده خاصي قرار دهد ، و ديگر دودمان ها در آن شريك نشوند ،چنان كه درباره منصب نبوت پس از درگذشت ابراهيم چنين بوده است،آنجا كه مي فرمايد:« وَوَهَبْنـا لَـهُ إِسحـق وَيَعْقُوبَ وَجَعلْنا فـي ذُرّيتِهِ النُّبوّةَ والكِتابَ ».(1).« به ابراهيم [ فرزنداني به نام ] اسحاق و يعقوب بخشيديم و نبوت و كتاب آسماني را در دودمان او قرار داديم ».گزينش ذريه ابراهيم براي نبوت و نزول كتاب،در برابر ديگرخانواده ها،به معني موروثي بودن مقام نبوت نيست ،زيرا در اين صورت بايد امر نبوت در ميان فرزندان يك پيامبر نسل اندر نسل منتقل گردد،در حالي كه چنين نبود ،گاهي پدر و پسر به ترتيب به مقام نبوت نايل مي آمدند ـ مانند داود و سليمان ـ ولي در ديگرموارد ، پس از مرگ پيامبر ، نور نبوت به فرزندان او نمي رسيد ، بلكه به افراد ديگر از خاندان بزرگ ابراهيم منتقل مي گشت.

خلاصه اين كه گزينش يك دودمان بزرگ براي فيض نبوت،غير از موروثي بودن آن مقام مي باشد و امامت امامان دوازده گانه نيز از همين مقوله است.طبق روايات الأئمة الاثني عشر من قريش، خاندان قريش براي ولايت و خلافت از رسول خدا برگزيده شده اند،ولي مقصود از « قريش » همه قبايل چهارگانه آن نيست ، بلكه خصوص بني هاشم است كه از اصالت و طهارت و فضيلت بالايي برخوردارند ( 2) ، و اين نور در اين خاندان باقي خواهند ماند ، امّا نه به معناي موروثي كه از پدر به فرزند منتقل شود ، بلكه به همان شيوه اي كه در انتقال نبوت در خاندان ابراهيم بيان گرديد.از اين رو پس از شهادت حسن بن علي(عليهما السلام) مقام ولايت از آن برادر وي سالار شهيدان گرديد ، و همچنين پس از درگذشت امام صادق (عليه السلام) علي رغم وجود فرزندي به نام « عبداللّه بن افطح » ،خلافت الهي از آن فرزند ديگرش،موسي بن جعفر (عليه السلام) گرديد.

با بررسي زندگاني پيشوايان اين حقيقت كاملاً روشن مي گردد كه اختصاص رهبري امت به خاندان « بني هاشم » ، ربطي به موروثي بودن امامت ندارد و گزينش امام به اختيار كسي ـ حتي امام پيشين ـ نيست ، بلكه بايد به روشي غير از وراثت تعيين گردد .(3)

پي نوشت

1. سوره عنكبوت،آيه 27
2. اميرمؤمنان (عليه السلام) در يكي از سخنان خود به اين تفسير اشاره مي كند و مي فرمايد:«إنّ الأئمّة من قريش غُرِسُوا في هذا البطنِ مِن هاشم لا تصلَح علي سواهم، ولا تصلَح الولاة من غيرهم».«امامان از قريش هستند، و درخت وجودشان در سرزمن اين تيره از بني هاشم غرس شده اند، مقام امامت در خور ديگران نيست و ديگران شايستگي اين مقام را ندارند.(نهج البلاغه، خطبه 44)
3. راهنماي حقيقت.آيت الله سبحاني، ص 378-379