قرآن كريم 114سوره دارد كه 85 سوره آن پيش از هجرت در دوران سيزده ساله اقامت رسول اكرم‏ (صلي الله عليه و آله و سلم) در مكه و 29 سوره آن پس از هجرت، در دوران ده‏ ساله اقامت آن حضرت در مدينه نازل شده است. سوره ‏هاي مكّي فضاي نزول ويژه ‏اي دارد كه با فضاي نزول سوره هاي مدني متفاوت است و چون فضاي نزول هر سوره با محتواي آن سوره تأثير متقابل دارد، يكي از معيارهاي تشخيص مكّي يا مدني بودن هر سوره نيز بررسي محتواي آن سوره است. 

فضاي نزول سوره هاي مكي

اسلام به صورت پديده ‏اي فرهنگي ابتدا در مكه ظهور كرد و چون با استقبال توده مردم مواجه نشد و زمام امور نيز به دست سران شرك و معاندان اسلام بود، شمار مسلمانان بسيار كم بود و همين گروه اندك با تحمّل شكنجه‏ هاي توان فرسا و نثار و ايثار جان و مال، از آيين نوپاي توحيد دفاع و پاسداري مي‏ كردند. در دوران پيش از هجرت هيچ نام و نشاني از دولت و حكومت اسلامي نبود و اشراف قريش، اسلام را در مرزهاي مكه و در احوال شخصي و خانوادگي محصور كرده بودند و از نشر آن نه تنها براي خارج از مرز مكه يا مسافران برون‏ مرزي كه وارد محدوده حَرَم مي‏ شدند، جلوگيري مي‏ كردند، بلكه از پذيرش بومي هاي داخلي نيز مانع مي ‏شدند.
در اين مقطع بر اثر دعوت به توحيد و نفي بت‏ پرستي تنها در فضاي مكه، ناآرامي قومي حاكم بود و چون پيام اسلام از مرز مكه يا حجاز فراتر نرفته بود، بحران بين ‏المللي وجود نداشت.
پديده نفاق در مكه مستور بود و بستر و زمينه چنداني براي ظهور و شيوع نداشت؛ زيرا مسلمانان در اقليّت و فاقد قدرت سياسي و نظامي يا توانمندي اقتصادي بودند و همه امور قانوني، اجرايي و قضايي به دست دشمنان اسلام بود و از اين رو سخني از جهاد با كافران نيز نبود.
در دوران مكه شرايط مساعد براي تشريع احكام دين به طور گسترده فراهم نبود و مناظره با اقليّت هاي ديني (يهود و نصارا) نيز جايگاهي نداشت؛ چنانكه مجال واسعي براي تهذيب و توفيق در تزكيه نفوس و تربيت ارواح نبود؛ زيرا همه كارهاي سران ستم بر محور قانونِ قدرت و دست برتر دور مي‏ زد.

منبع:----------------------

تسنيم، ج 2، ص 41