كسانى كه در دريا مى ‏ميرند يا طورى مى‏ شود كه خاكستر مى‏ شوند، شب اول قبر آنان چه موقعى است؟ يا شهيدانى كه بعد از بيست سال جنازه‏ مطهرشان پيدا مى ‏شود، آيا شب اول قبر آنان، شب اولى است كه استخوان آنان را در قبر مى ‏گذارند؟
براساس آيات و روايات، روح انسان پس از مرگ و انقطاع از بدن مادى، خود را با بدن برزخى و قالب مثالى مى‏ يابد. بدن مثالى، شباهت بسيارى به بدن دنيوى انسان دارد؛ ولى در عين حال بدنى است كه با نظام و قوانين عالم برزخ سازگار است و با بدن مادى دنيوى، تفاوت‏ هايى دارد[1]. افزون بر اينكه در بيشتر موارد، مقصود از واژه «قبر»، در واقع «برزخ» است؛ چنان كه در روايت آمده: «ان القبر روضة من رياض الجنة او حفرة من حفرالنار»[2]؛ «قبر يا باغى از باغ ‏هاى بهشت و يا جايگاه پستى از جايگاه ‏هاى آتش است».
البته قبر برزخى و قبر خاكى، ارتباط خاصى با هم دارند؛ ولى بايد توجه داشت كه عمده مسائل شب اول قبر و پس از آن، مرتبط با عالم برزخ است، نه قبر خاكى‏[3].
بنابراين هم عذاب قبر و فشار آن و هم شادى‏ ها و فراخى‏ هاى آن، مرتبط با عالم برزخ بوده و با قالب بدن برزخى، صورت مى‏ گيرد و قبر خاكى در اين موارد، خصوصيتى ندارد. از اين رو اگر مرده ‏اى را بسوزانند، يا به دريا بيندازند و يا آن را موميايى كرده و در محفظه‏ هاى خاصى نگه دارند؛ باز هم مسائل شب اول قبر (فشار، سؤال، مكافات و ...) براى آنان خواهد بود و شب اول قبر آنها، همان شبى است كه اين بدن‏ ها به دريا انداخته شد، يا طعمه حريق گشته و يا خوراك حيوانى قرار گرفته است. شب اول قبر شهيدانى كه پس از مدت مديدى، اجساد مقدس و مطهر آنان يافت مى ‏شود؛ همان شبى است كه در بيابان ‏ها مانده‏ اند. حضرت امير عليه السلام مى‏ فرمايد: «فروگذار نمى‏ شود احدى از مردم كه در شرق و غرب زمين و دريا و صحرا هستند؛ مگر آنكه فرشته ‏هاى سؤال كننده، به ملاقات آنان خواهند رفت»[4].

پي نوشت:

[1] عروج روح‏، ص 52 و 59.

[2] بحارالانوار، ج 6، ص 159، ح 19.

[3] عروج روح‏، ج 7، ص 69 و 114.

[4] علم الهدي، معاد و عدل، ص100..

كاشفى، محمدرضا، فرجام شناسى، ص64.