يكي از راه هاي اثبات معاد، برهان فطرت است كه از براهين عقلي اثبات حيات پس از مرگ نيز مي باشد.
فطرت به معناي نوع خاصي از آفرينش است. اموري را مي توان فطري دانست كه آفرينش موجود اقتضاي آن را دارد . انسان به گونه اي آفريده شده است كه ميل به زندگي جاويدان دارد و از نيستي و فنا بيزار است. دنيا شايستگي ابديت ندارد بنابر اين حيات جاويدان ضروري خواهد بود.
مرحوم صدرالمتالهين در اسفار اين برهان را اينگونه تقرير كرده است:
سرشت نفوس بر طلب بقا و محبت دوام، دليل بر اين است كه آنها (نفوس) وجود اخروي دارند كه جاودان مي ماند زيرا بقاي نفوس در اين نشئه طبيعي كاري محال است. بنابر اين اگر نشئه باقي ديگري نداشتند كه به آنها انتقال يابند بايد آنچه در نفس برقرار است و در سرشتش از بقاي جاوداني و حيات ابدي به امانت گزارده شده است بيهوده باشد.در صورتي كه در طبيعت امر بيهوده اي نيست.(1)
فيض كاشاني نيز مي نويسد:
چگونه ممكن است نفوس انساني نابود گردند در حالي كه خداوند در طبيعت انسان به مقتضاي حكمتش، عشق به هستي و بقا قرار داده و در فطرت حياتش، كراهت از عدم و فنا نهاده است(2)
امام خميني(ره) برهان فطرت را بر اثبات معاد اين چنين تقرير فرموده اند:
يكي از فطرت هاي الهيه كه مفطور شده اند جميع عيله بشر و سلسله انسان بر آن، فطرت عشق به راحت است. چون راحتي مطلق در اين عالم يافت نمي شود... پس ناچار در دار تحقق و عالم وجود بايد عالمي باشد كه راحتي او منسوب به رنج و تعب نباشد و آن دار نعيم حق و عالم كرامت ذات مقدسي است.(3)
برهان امام دلالت دارد كه آدمي بايد پس از مرگ باقي باشد تا بتواند راحتي مطلق را در عالمي ديگر به دست آورد.(4) به هر حال در نتيجه گيري، سخن برخي از بزرگان معاصر را مي توان اينگونه تقرير نمود:
از سه راه، فطرى بودن اعتقاد به معاد و زندگى پس از مرگ را مى توان اثبات كرد:
از طريق عشق به بقا
از طريق وجود اين ايمان در طول تاريخ بشر
و از طريق وجود نمونه كوچك آن در درون جان انسان، يعني محكمه وجدان(5)

پي نوشت:
1. اسفار، صدرالمتالهين، ص 241
2. علم اليقين في اصول الدين، فيض كاشاني، ج 2، ص 837
3. شرح چهل حديث، امام خميني(ره)، ص 186
4. كلام جديد با رويكرد تطبيقي، محمد محمد رضايي، ص 411-413
5. 50 درس اصول عقائد براي جوانان ، مكارم شيرازي، ص339