در پاسخ بيان چند نكته بايسته است:
اينكه براى خداوند ضمير مذكّر به كار رفته است، مانند («قُلْ هُوَ اللَّهُ أَحَدٌ») به اين ‏جهت است كه از نظر ادبى، ضمير «هو» براى جنس مذكّر و براى موجودى كه نه مذكّر و نه مؤنّث است به كار مى ‏رود، اما ضمير «هى» تنها بر جنس مؤنّث و يا مؤنّث مجازى و لفظى به كار مى ‏رود مانند آيات شريفه:
(«فَإِنَّ الْجَنَّةَ هِيَ الْمَأْوى«)‏[1]؛ «همانا بهشت همان جايگاه است».
(«وَ نَفْسٍ وَ ما سَوَّاها»)[2]؛ «سوگند به نفس و آنچه آن را درست كرد».
بنابراين  ضمير «هو» در دو مورد به كار مى ‏رود:
1. در مقابل «هى» و براى موجود مذكّر؛ چه حقيقى و چه مجازى.
2. به معناى جامع ميان مذكّر و مؤنّث و يا در موجودى كه جنسيت خاص مذكّر يا مؤنّث در آن لحاظ نشده است (مانند «اله») و يا اينكه هر دو جنس مذكّر و مؤنّث در آن لحاظ شده و مدنظر است. پس هنگام اطلاق‏ «هو» بر خداوند، به هيچ وجه پرسش از مذكّر و مؤنّث بودن مرجع ضمير معنايى نخواهد داشت؛ زيرا او جسم ندارد؛ نه مذكّر است و نه مونث و نه چيز ديگرى شبيه به اين موارد («لَيْسَ كَمِثْلِهِ شَيْ‏ءٌ»)؛ با اين حال قرآن مجيد به زبان مردم نازل شده است و مى‏ بايست كه قواعد ادبيات عرب در آن رعايت گردد.

پي نوشت:

[1] سوره نازعات، آيه 41.
[2] سوره الشمس، آيه 7.

محمدتقى مصباح يزدى، پرسش‏ها و پاسخ‏ها، ج 5، ص 30.