چرا در دعاي وداع رمضان صحيفه، گويا با موجود زنده مواجهيم؟

از ديدگاه قرآن كريم، موجودات به «حق تعالى» و به آن «حقيقتى كه از جهت وجودى و آثار وجود، به او تكيه كرده و از او فيض هستى دريافت مى كنند»، نوعى آگاهى دارند و او را بندگى مى كنند[1]. در برابر او خضوع نموده و او را تسبيح مى كنند و به اين كارشان نيز آگاه هستند: («أَ لَمْ تَرَ أَنَّ اللَّهَ يُسَبِّحُ لَهُ مَنْ فِي السَّماواتِ وَ الْأَرْضِ وَ الطَّيْرُ صَافَّاتٍ كُلٌّ قَدْ عَلِمَ صَلاتَهُ وَ تَسْبِيحَهُ وَ اللَّهُ عَلِيمٌ بِما يَفْعَلُونَ»)[2]؛ «آيا نديدى كه هر موجودى كه در آسمانها و زمين است و نيز پرندگانى كه در پروازند، خدا را تسبيح مى گويند. تمامى آنها نماز و تسبيح خود را مى دانند و خدا به آنچه آنها انجام مى دهند، آگاه است». در آيه ديگر مى فرمايد: «لكن شما تسبيح ايشان را نمى فهميد»[3].
آيات بسيارى تسبيح و سجده موجودات را براى خالق هستى بخش خود اثبات مى كند. از اين جهت، آنان رابطه ويژه اى با حق تعالى دارند؛ لذا اعمال و كارهايى از انسانها - كه با اين رابطه منافات و ضديت داشته باشد- به طور تكوينى در آنها اثر منفى مى گذارد و آثار بدى را براى انسانها، ظاهر و آنها را از موهبت هاى بيشتر محروم مى كند: («ظَهَرَ الْفَسادُ فِي الْبَرِّ وَ الْبَحْرِ بِما كَسَبَتْ أَيْدِي النَّاسِ لِيُذِيقَهُمْ بَعْضَ الَّذِي عَمِلُوا لَعَلَّهُمْ يَرْجِعُونَ»)[4]؛ «فساد در دريا و خشكى به جهت كارهاى مردم ظاهر گرديد تا اينكه خدا [آثار] بعضى از كارهايى را كه مردم انجام داده اند، [به آنها] بچشاند؛ شايد به سوى خدا برگردند و در مقابل كارهاى خوب و مطابق با دستورات خداوند، آثار مثبت در موجودات مى گذارد»[5].
«زمان» هم يكى از موجودات اين عالم است كه نوعى شعور و حيات دارد و انسانهاى خاصى - كه در رأس آنها امامان معصوم (عليهم السلام) قرار دارند - اين امور را درك مى كنند. از اين رو امام سجاد (عليه السلام) در صحيفه سجاديه به ماه رمضان، سلام هاى با معنا كرده و از آن نيز وداع مى كند. در سوره «زلزال» آمده است: «زمين اخبارش را بازگو مى كند كه خداوند به آن وحى كرده است» و اين كنايه از شعور خاصى است و مطابق آن به اعمال انسان در قيامت گواهى مى دهد.
پي نوشت:
[1] سوره مريم، آيه 93.
[2] سوره نور، آيه 41.
[3] سوره اسراء، آيه 44.
[4] سوره روم، آيه41.
[5] سوره اعراف، آيه96.
پرسش ها و پاسخ هاى برگزيده ويژه ماه مبارك رمضان، ص134.