گروهي - نه چندان بسيار - از مردم مكه به اسلام گرويدند. دسته‏ اي از اينان براي رهايي از ستم بزرگان قريش روانه ‏ي حبشه شدند. گروه مانده نيز سرانجام به مدينه رفتند. اينها كساني بودند كه اسلام را از روي ايمان و صميم دل پذيرفتند، و در راه رضاي خدا و پيغمبر هر دشواري را بر خود همراه داشتند. از مردم مدينه نيز گروهي بسيار - چه آنان كه در بيعت عقبه پيمان بستند و چه آنان كه مهاجران را به خانه ‏هاي خود بردند- به محمد (ص) ايمان داشتند و او را فرستاده‏ ي خدا مي‏ دانستند و چندانكه توانستند در راه پيشرفت دين خدا كوشيدند و جانفشاني كردند.

اما نمي‏ توان گفت آنان كه پس از نبردهاي پيروزمندانه ‏ي مسلمانان و گسترش اسلام در قبيله ‏هاي اطراف مدينه تا فتح مكه و پايان زندگي محمد(ص)، مسلمان شدند، با مهاجران و انصار كه در ساعتهاي سخت بياري دين آمدند در يك درجه از ايمان ‏اند. اين حقيقتي است كه مسلمانان آن روز هم آن را مي ‏دانستند و قرآن و سنت هم چنين حقيقتي را تأييد كرده است.

اسلام بسياري از بيابان نشينان، تابع اسلام رئيس قبيله بود، و اسلام بسياري از اين رئيسان به خاطر بيم يا طمع، و خدا مي ‏داند چند تن از اين شيوخ از ترس شمشير ، اسلام آوردند و چند تن به طمع غنيمت و سروري خود را مسلمان خواندند . چيزي كه هست به حكم ظاهر ، پيغمبر با آنان مانند مسلمان رفتار مي ‏كرد ، يعني همين كه كلمه‏ ي توحيد بر زبان مي‏ آوردند خون و مال آنان محترم شمرده مي ‏شد.