امام رضا عليه السلام در خصوص تعداد ركعات نماز و روند تغيير آن فرموده اند: اصل نماز يك ركعت است چون اصل عدد، يك مى‏ باشد لذا هر گاه نماز را از يك ركعت كمتر بياورند عمل آورده شده نماز نيست بارى حقّ عزّ و جلّ مي دانست آن يك ركعت - كه كمتر از آن اصلا نماز نيست- را بندگان كاملا و تماما نياورده بلكه ناقص اداء مي ‏نمايند لذا يك ركعت ديگر را با آن مقرون ساخت تا با ركعت دوّم نقص ركعت اوّل جبران شود و بدين ترتيب اصل نماز دو ركعت جعل گرديد.
سپس رسول خدا صلّى اللَّه عليه و آله مي دانستند بندگان اين دو ركعت را با تمام آنچه مورد امر است و كاملا و تماما نخواهند آورد از اين رو به هر كدام از نماز ظهر و عصر و عشاء دو ركعت ضميمه شد تا بدين وسيله نقص دو ركعت اوّل و دوّم جبران گردد و نيز حضرت مي دانستند كه در وقت نماز مغرب غالبا مردم از خواندن نماز منصرف و به كارهايى از قبيل افطار و تناول غذا و وضوء و آماده نمودن مقدّمات استراحت در شب هستند لذا يك ركعت بيشتر به آن اضافه نكردند تا بدين وسيله نماز مغرب بر آنها سبك و خفيف باشد و نيز وجه ديگر براى اضافه شدن يك ركعت به نماز مغرب آن است كه بدين وسيله ركعات نماز در روز و شب عدد فرد مي گردد و امّا نماز صبح به حال خود واگذارده شده و چيزى به آن اضافه نگرديده زيرا اشتغال در وقت اين نماز بيشتر از اوقات ديگر بوده و دنبال نيازمندي ها رفتن وسيع‏ تر نسبت به ازمنه ديگر مي باشد.
و جهت ديگر آن كه قلوب و دل ها در وقت نماز صبح از فكر و انديشه خالى ‏تر است نسبت به اوقات ديگر زيرا در شب معاملات مردم كم تر و داد و ستد قليل و ضعيف‏ تر مى‏ باشد لذا انسان در وقت اقبالش به نماز بيش از اوقات ديگر است.[1]
در روايتي از حضرت امام محمّد باقر عليه السّلام در اين باره نقل شده: موقعى كه پيغمبر عاليقدر اسلام را به معراج بردند نمازهاى واجب كه ده ركعت بودند هر كدام دو ركعتى بودند. وقتى حضرت حسنين (عليهما السلام ) متولد شدند پيامبر اسلام صلى اللَّه عليه و آله و سلم براى شكرگزارى خدا هفت ركعت ديگر به آنها اضافه كرد و خدا هم اجازه داد.[2]
در حديثي امام سجاد عليه السّلام با اشاره به چگونگي و علت تغيير نماز فرموده اند:« در مدينه و زمانى كه دعوت عمومى به اسلام آشكار گرديد و اسلام قوّت يافت و خداوند عزّ و جلّ جهاد را بر مسلمانان واجب فرمود، رسول خدا صلّى اللَّه عليه و آله هفت ركعت به نمازهاى شبانه روز افزود باين ترتيب: دو ركعت به نماز ظهر، و دو ركعت به نماز عصر، و يك ركعت به نماز مغرب، و دو ركعت به نماز عشاء، و نماز صبح را بهمان صورت كه در مكّه واجب گرديده بود باقى گذاشت و بر آن نيفزود.»[3]
در پايان ذكر اين مطلب ضروري مي نمايد كه افزودن ركعت هاي ديگربرنمازحتما به دستور و اذن خداوند توسط پيامبر (ص) صورت گرفته است زيرا پيامبر مامور الهي است و از طرف خود چيزي نمي گويد « وَ ما يَنْطِقُ عَنِ الْهَوى‏؛ إِنْ هُوَ إِلاَّ وَحْيٌ يُوحى‏»[4]؛ « و هرگز از روى هواى نفس سخن نمى‏ گويد!؛ آنچه مى‏ گويد چيزى جز وحى كه بر او نازل شده نيست!»

پي نوشت:
[1] - علل الشرائع، ج‏1، ص 261
[2] - الكافي، ج‏3، ص 487
[3] - من لا يحضره الفقيه، ج‏1، ص 455
[4] - نجم (53)، آيه 3 و 4
بر گرفته از كتاب پرسش ها و پاسخ هاي نماز، سيد حسن موسوي (مركز تخصصي نماز)