سرزمين آباد و حاصل خيزى كه در نزديكى خيبر قرار دارد و فاصله آن تا مدينه حدود 140 كيلومتر است، «فدك» ناميده مى شود.[1]
از نظر قوانين اسلامى، سرزمين هايى كه از طريق جنگ و نبرد فتح مى شوند متعلق به عموم مسلمانان است، و به وسيله حاكمان اسلامى تحت عنوان «مفتوحة عنوة» اداره مى شود؛ ولى سرزمينى كه بدون نيروى نظامى، از طريق صلح و سازش در اختيار پيامبر قرار گيرد، «انفال» و يا «فى‏ء» و به اصطلاح امروزى «املاك خالصه» ناميده مى شود و از آنِ شخص پيامبر مى باشد و از درآمد آن نيازمندى هاى مسلمانان را برطرف مى كند.
در سال هفتم هجرى كه ارتش اسلام دژهاى مستحكم خيبر را محاصره كرد، همه آنها با قدرت نظامى فتح گرديد، جز «فدك» كه مردم آنجا از در صلح و مسالمت وارد شدند و اراضى آنان به صورت املاك خالصه درآمد، و در اختيار رسول خدا (ص) قرار گرفت.
آنچه گفته شد، مورد اتفاق فقيهان اسلامى و مطابق با حكم قرآن مجيد مى باشد، آنجا كه مى فرمايد: «وَ ما أَفاءَ اللَّهُ عَلى‏ رَسُولِهِ مِنْهُمْ فَما أَوْجَفْتُمْ عَلَيْهِ مِنْ خَيْلٍ وَ لا رِكابٍ وَ لكِنَّ اللَّهَ يُسَلِّطُ رُسُلَهُ عَلى‏ مَنْ يَشاءُ وَ اللَّهُ عَلى‏ كُلِّ شَيْ‏ءٍ قَدِيرٌ».[2]
«آنچه را خدا از آنان (يهود) به رسولش بازگردانيده چيزى است كه شما براى به دست آوردن آن زحمتى نكشيديد نه اسبى تاختيد، و نه شترى، امّا خداى، فرستادگانش را بر آنچه خواهد چيره مى گرداند، كه خداوند بر همه چيز تواناست».
از سوى ديگر، قرآن پيامبر را موظف مى سازد كه حق «ذى القربى» را بپردازد. چنان كه مى فرمايد: وآتِ ذَا الْقُربى حقّه[3] «حق خويشاوندان را بپرداز».
نزديك ترين فرد به رسول خدا (ص) دخت گرامى او فاطمه (س) بود، از اين جهت «فدك» را به او بخشيد و تا زمانى كه پيامبر (ص) زنده بود، كارگران حضرت زهرا (س) آنجا را اداره مى كردند.[4]
خلاصه اينكه :
1- فدك سرزمين حاصل خيزي بود كه از طرف يهوديان با صلح و سازش در اختيار پيامبر اسلام (ص) قرار داده شده بود .
2- به چنين املاكي «انفال» و يا «فى‏ء» و به اصطلاح امروزى «املاك خالصه» گفته مى شود و از آنِ شخص پيامبر مى باشد و اختيار آن در دست ايشان مي باشد.
3- قرآن پيامبر را موظف كرد كه حق «ذى القربى» را بپردازد. چنان كه مى فرمايد: وآتِ ذَا الْقُربى حقّه[5] «حق خويشاوندان را بپرداز».
4- نزديك ترين فرد به رسول خدا (ص) دخت گرامى او فاطمه (س) بود، از اين جهت «فدك» را به او بخشيد.

منابع:
[1] - معجم البلدان، ماده «فدك».
[2] - حشر/ 6.
[3] - اسراء/ 26.
[4] - راهنماى حقيقت، شيخ جعفر سبحاني، ص:419 – 428.
[5] - اسراء/ 26.