درباره اينكه آيا اسرا همراه با سرهاي شهدا به شام برده شدند يا جداگانه، و نيز اينكه چه كساني مسئول بردن اسرا و سرها به شام بوده‎اند، ميان مورخان و مقتل‌ نويسان اتفاق‌نظر نيست. رأي مشهور در ميان مورخان اين است كه ابتدا سرها، و سپس اسرا به شام فرستاده شدند. بعضي نيز گزارش كرده‎اند كه ابن‌زياد، زَحر‌ِبن‌قَيْس[1] را خواست و سر امام حسين عليه‌السلام و سرهاي يارانش را به او داد تا نزد يزيد ببرد. ابوبُرْدَةبن‌عَوْف اَزْدِي[2] و طارِق‌بن‌ابي‎ظَبْيان اَزْدِي[3] با گروهي از كوفيان، زَحْر را همراهي مي‎كردند.[4] برخي ديگر گفته‌اند: ابن‌زياد، اسرا را به همراه مُحَفِّزبن‌ثعْلَبَه و شمر‌بن‌ذي‎الجوشن به شام فرستاد[5] و آنان در راه به گروهي كه سرها را به شام مي‎بردند، ملحق شدند.[6]
در مقابل، گزارش‎هاي مجملي نيز در دست است كه زَحر‌ِبن‌قَيْس را پيك ابن‌زياد به دربار يزيد،[7] و مُحَفَِّزبن‌ثَعلبه را حامل سر امام معرفي مي‌كنند.[8]
دِيْنَوَري نوشته است اسراي اهل‌بيت را زَحر‌ِبن‌قَيْس، مُحَفِّزبن‌ثَعلَبة عائذي و شمر‌بن‌ذي‎الجوشن به شام نزد يزيد بردند و همگي به همراه سر امام حسين بر يزيد داخل شدند و سر امام جلوي او نهاده شد. دينوري از سرهاي ديگر شهيدان كربلا سخني به ميان نياورده است.[9]
سيدبن‌طاووس نگاشته است: يزيد در پاسخ نامة ابن‌زياد كه او را از كشتن امام حسين† و اسارت خاندانش آگاه كرده بود، به وي فرمان داد كه سر حسين† و يارانش را همراه با خاندانش به شام بفرستد. ابن‌زياد، مُحَفِّزبن‌ثَعْلَبه را خواست و سرها و اسيران را به او تحويل داد و او آنها را به شام برد.[10]
در ارزيابي گزارش‎هاي يادشده مي‌توان گفت ديدگاه مشهور، يعني فرستادن سريع سرهاي شهدا به شام، و سپس فرستادن اسرا به دنبال آنها، منطقي‎تر و معقول‎تر به نظر مي‎رسد؛ زيرا آنها مشتاق بودند كه به نشانة پيروزي، هرچه زودتر سر بريدة امام را نزد يزيد بفرستند. گزارش‎هاي ديگر، حاكي از بي‌دقتي مورخان در فرق نهادن ميان حاملان سر و حاملان اسرا به شام است كه درنتيجه سبب خلط يك گروه با گروه ديگر شده است.

پي نوشت: -------------------------
[1]. زَحربن‌قيس در واقعه كربلا در سپاه عمر ‌سعد حضور يافت و ابوبكربن‌علي را به شهادت رساند (خوارزمي، مقتل ‌الحسين، ج2، ص28).
[2]. ابوبُرْدَة‌بن‌عَوْف اَزْدِي، به ‌گفتة پيران قبيلة ازْد، عثماني‌مذهب و از متخلفان جنگ جمل و معترضان به اميرالمؤمنين† بود، اما چون اميرالمؤمنين† به اعتراض او پاسخ قانع‌كننده داد، او قانع شد و حق را به حضرت داد. وي باآنكه در نبرد صفين در صف ياران امام علي† بود، چون بصيرت و اعتقاد راسخي نداشت، پس از بازگشت از صفين، پنهاني با معاويه مكاتبه، و از او حمايت كرد. به همين دليل معاويه ملكي را در‎ فَلوجة عراق به او بخشيد و همواره بذل و بخشش به او را ادامه داد (مِنْقَري، وقعة صفين، ص4ـ5؛ شيخ مفيد، الامالي، مجلس 15، ص129).
[3]. مورخان و رجال‌شناسان دربارة او سخن چنداني ننوشته‎اند. تنها ابن‌عساكر او را از تابعانِ ساكن در عراق دانسته است (ابن‌عساكر، تاريخ دمشق الكبير، ج26، ص298). اما پدر وي يعني ابوظَبْيان حُصَيْن‌بن‌جُنْدَب، بر اساس برخي گزارش‎ها، از بزرگان قبيلة اَزْد بوده است. چنان‌كه نقل كرده‌اند، پيامبرˆ به وي نامه نوشت و او و قومش را به اسلام دعوت كرد و او به همراه چند نفر در مكه به پيامبر پيوست (همان، ج12، ص129؛ ابن‌حجر، الاصابة في تمييز الصحابة، ج1، ص615).
[4]. بَلاذُري، انساب الاشراف، ج3، ص415؛ طبري، تاريخ الامم و الملوك، ج5، ص459؛ شيخ مفيد، الإرشاد، ج2، ص118.
[5]. بَلاذُري، انساب الاشراف، ج3، ص416؛ طبري، تاريخ الامم و الملوك، ج5، ص460ـ463؛ ابن‌كثير، البداية و النهاية، ج8، ص211..
[6]. شيخ مفيد، الإرشاد، ج2، ص119؛ طبرسي، اعلام الوَري باعلام الهُدي، ص248.
[7]. ابن‌سعد، «ترجمة الحسين و مقتله»، فصلنامة تراثنا، ش10، ص190. اما سيدبن‌طاووس نگاشته است: «ابن‌زياد با نامه‌اي، يزيد را از شهادت امام آگاه كرد»؛ اما نامي از حامل نامه نبرده است (سيدبن‌طاووس، اَلْمَلْهُوف عَلي قَتْلَي الطُّفُوف، ص207).
[8]. ابن‌سعد، «ترجمة الحسين و مقتله»، فصلنامة تراثنا، ش10، ص191؛ بَلاذُري، انساب الاشراف، ج3، ص416.
[9]. دينوري، الاخبار الطوال، ص384ـ385. البته در اين گزارش نام «مُحَفِّزبن‌ثعْلبه» به‌صورت «مِحْقَن» ثبت شده است. مشابه گزارش يادشده، گزارش ابن‌اعثم و به پيروي از او، خوارزمي است كه نگاشته‎اند ابن‌زياد، هم سرها و هم اسرا را با زَحربن‌قَيْس نزد يزيد فرستاد (ابن‌اعثم، كتاب الفتوح، ج5، ص126ـ127؛ خوارزمي، مقتل ‌الحسين، ج2، ص55).
[10]. سيدبن‌طاووس، اَلْمَلْهُوف عَلي قَتْلَي الطُّفُوف، ص208.