سوره هود، آيه40: («حَتَّىٰ إِذَا جَاءَ أَمْرُنَا وَفَارَ التَّنُّورُ ...»)

كلمه «تنور» از لغات مشترك فارسى و عربى است، احتمال هم دارد كه در اصل فارسى بوده و در عربي مورد استعمال قرار گرفته باشد. تنور (با تشديدن نون) همانطور كه همه مي دانيم به معناى محلى است كه نان (خمير) در آن پخت و پز مي شود.
و فوران تنور به معناى جوشيدن آب از داخل تنور و سرازير شدن از تنور است. در روايات نيز آمده كه در ماجراى طوفان نوح اولين نقطه ‏اى كه آب از آن فوران كرد يك تنور بود و بنا بر اين روايت، الف و لامى كه در آيه شريفه بر سر كلمه تنور آمده الف و لام عهد خواهد بود يعنى آن تنور معهود در خطاب، فوران كرد[1]. در اينكه جوشيدن آب از تنور چه تناسبى با مساله نزديك‏ شدن طوفان دارد مفسران در آن گفتگو بسيار كرده‏ اند:
1. بعضى گفته ‏اند جوشيدن آب از درون تنور يك نشانه الهى بوده است براى نوح، تا او متوجه جريان شود و خود و يارانش با وسائل و اسباب لازم بر كشتى سوار شوند.
2. گروهى ديگر احتمال داده ‏اند كه تنور در اينجا در معنى مجازى و كنايى استعمال شده، اشاره به اينكه تنور خشم و غضب پروردگار فوران پيدا كرد و شعله ‏ور شد، و اين به معنى نزديك شدن عذاب كوبنده الهى است، اين تعبير در فارسى و هم در زبان عربى آمده است كه شدت غضب را تشبيه به فوران آتش مى‏ كنند.
3. ولى اين احتمال قوى ‏تر به نظر مى‏ رسد كه تنور به معنى حقيقى و معروف آن باشد و منظور از آن، تنور خاصى هم نباشد بلكه منظور بيان اين نكته است هنگامى كه آب از درون تنور كه معمولا مركز آتش است جوشيدن گرفت نوح و يارانش متوجه شدند اوضاع به زودى دگرگون مى‏ شود و انقلاب و تحول نزديك است؛ آب كجا و آتش كجا؟! به تعبير ديگر هنگامى كه ديدند سطح آب زيرزمينى چنان بالا آمده است كه از درون تنور كه معمولا در جاى خشك و محفوظى ساخته مى‏ شود جوشيدن گرفته، فهميدند موضوع مهمى در پيش است و حادثه نو ظهورى در شرف تكوين است.

پي نوشت:

[1] مجمع البيان، ج5، ص163؛ به نقل الميزان.
ترجمه تفسير الميزان، ج‏10، ص 340  . تفسير نمونه، ج‏9، ص 97